Godišnjica pogroma nad Srbima na Kosovu i Metohiji

Tokom dvodnevnog nasilja ubijeno je najmanje 27 osoba, od kojih 16 Srba, dok je 11 Albanaca život izgubilo u obračunu s pripadnicima međunarodnih snaga bezbednosti.

Takođe, povređene su stotine Srba, kao i desetine pripadnika međunarodnih snaga koji su se sukobili s lokalnim Albancima štiteći napadnute i njihovu imovinu i hramove. Uništena su i 72 vozila UN.

Tokom ta dva dana, prema raspoloživim podacima, porušeno je 935 srpskih kuća i zapaljeno 35 verskih objekata, uključujući 18 spomenika kulture, među kojima i crkva Bogorodice Ljeviške u Prizrenu.

Crkva, koja je 2006. stavljena na listu spomenika pod zaštitom Uneska, kasnije je delimično obnovljena, prva liturgija u njoj služena je šest godina potom, ali tragovi devastacije i požara nisu otklonjeni.

Taj hram, jedan od najreprezentativnijih spomenika srednjovekovne Srbije, episkopsko središte srpske crkve u srednjem veku, posebno raskošnu formu dobio je u vreme Kralja Milutina (1282-1321), mada je i ranije bio arhijerejsko središte prizrenskog episkopa srpske crkve.

Prema podacima Eparhije raško-prizrenske SPC, iz aprila 2004, ukupan broj uništenih crkvenih zgrada tokom pogroma marta 2004. bio je blizu stotinu. Uništene su nebrojene freske, ikone, crkvene relikvije.

Prema procenama Unmika, na 33 lokacije u pogromu učestvovalo je više od 50.000 Albanaca. Posebna meta bili su duhovno nasleđe i hramovi srpskog naroda. Spaljen je manastir Devič kod Srbice, konaci manastira Svetih Arhangela kod Prizrena. U Prizrenu je osim Bogorodice Ljeviške, uništena crkva Svetog Đorđa, kao i Prizrenska bogoslovija i središte episkopije u Prizrenu.

Protesti Albanaca započeli su u južnom delu Kosovske Mitrovice, nakon čega su usledili oružani napadi na Srbe u severnom delu grada. Intervenisali su pripadnici Kfora, s ciljem obuzdavanja napada.

U Mitrovici su pale i prve žrtve, Borivoje Spasojević i Jana Tučev. Jedan pripadnik Kfora je teško ranjen. Usledili su napadi na Srbe u Čaglavici i drugim naseljima u rejonu Prištine. Teror se potom proširio i na druge delove Kosova i Metohije, na Lipljan, Gnjilane, Uroševac, Prizren.

Bez Srba su ostali Kosovo polje, Obilić, Plemetina, Svinjare, a u Bijelom polju kod Peći zapaljeno je svih 28 povratničkih kuća i parohijski dom.

Povod ili izgovor za pogrom bila je kampanja tamošnjih albanskih medija prema kojoj su lokalni Srbi optuženi da su psima naterali preko reke Ibar grupu dečaka Albanaca iz sela Čabar kod Zubin Potoka, pri čemu je došlo do utapanja dece.

Medijska kampanja je bila utemeljena na neosnovanoj konstrukciji. Istraga Unmik policije utvrdila je da su optužbe bile lažne, a portparol međunarodne policije Neradž Sing izjavio je tada da su „preživeli dečaci posle tragedije bili pod jakim pritiskom albanskih novinara i političara da optuže Srbe iz susednog sela“, preneo je Tanjug.

Međunarodni tužioci i sudije na Kosovu i Metohiji procesuirali su sedam slučajeva uništavanja crkava i 67 osoba je osuđeno.

Pogrom albanskih ekstremista nad Srbima 17. i 18. marta 2004. na Kosovu i Metohiji osudili su Savet bezbednosti UN, kao i Evropska unija.