Petar Đurđev, direktor Istorijskog arhiva o spomenicima u Novom Sadu. Evo u vreme kog gradonačelnika ovaj aspekt kulturnog delanja doživljava procvat

Grad Novi Sad je u poslednjih deset godina doživeo dinamičan razvoj na brojnim poljima. To je lako uočljivo ako se samo i letimično pogleda  urbana transformacija, demografski uspon i privredno jačanje Grada. Takođe, ono što se sve dogodilo u organizaciji kulturnog života grada svakako jeste za pohvalu ali i divljenje. Izgrađeni su brojni novi objekti za ustanove kulture, stari su rekonstruisani, a kruna svog ovog delanja bila je titula evropske prestonice kulture.

Piše Petar Đurđev, direktor Istorijskog arhiva Novog Sad

Svedoče o duhovnim stremljenjima pokoljenja kao i duhu vremena

Jedan aspekt u kulturnom razvoju grada jeste ostao slabije zapažen u medijima ali i u široj javnosti, a to je postavljanje spomeničke skulpture u javnom prostoru. Podizanje i zaštita spomenika, kao trajnih tumača političke, kulturne i privredne prošlosti najbolje svedoči o duhovnim stremljenjima pokolenja kao i duhu vremena. Ako pogledamo zapise putopisaca a i realne fakte iz svakodnevnog života, možemo slobodno zaključiti da je postojala  ogromna praznina u pogledu spomenika podizanja spomenika u Novom Sadu u XIX i prvoj polovini XX. Javnog prostora je svakako bilo ali brojne prepreke su se uvek pojavljivale u pokušaja postavlja spomenika. Ako pričamo o XX veku, svakako najznačajniji neuspešni projekti su bili pokušaji podizanja spomenika oslobođenja Vojvodine 1918. godine, podizanje spomenika Kralju Petru I i osnivanje Titovog fonda za podizanje spomenika višedecenijskom jugoslovenskom diktaturu.

Imao težak zadatak da popuni prazninu   

Koliki je bio stvaran odnos ondašnjih gradski vlasti prema spomeničkom nasleđu najbolje ilustruju podaci da su spomenici Žrtvama novosadske racije kao i Novosadskom partizanskom odredu podignuti tek 1971.  godine. U periodu demokratske tranzicije podignuto je nekoliko spomenika važnim ličnosti iz bliže istorije ali promena u ovom aspektu kulturnog delanja nastaje tek po dolasku Miloša Vučevića na poziciju Gradonačelnika Novog Sada.

Veličanstven spomenik Kralju Petru 1, Jovanu Soldatoviću, mladima stradalim u diskoteci Kontrast  

Ovde ćemo samo letimično pobrojati deo onog što je učinjeno u njegovim mandatima. Povodom 100-godišnjice od oslobođenja Vojvodine podignut je veličanstveni spomenik Kralju Petru I Karađorđević koji je ubrzo postao važno mesto okupljanja i turističkih poseta u Novom Sadu. Između ostalog podignut je i spomenik Srpskom dobrovoljcu na ulazu u naselje Veternik, spomenik povodom tragičnog stradanja mladih u požaru u diskoteci „Kontrast“, obnovljen je spomenik palim borcima NOB-a i žrtvama fašističkog terora u Begeču a u organizaciji Fondacije 2022 postavljena je umetnička instalacija pod nazivom Šajka u podnožju Petrovaradinske tvrđave. Obnovljen je i spomenik Jovana Soldatovića, Porodica na Keju žrtava Racije.

Postavljanja su biste komadantu Aleksandru Beriću u krugu kasarne „Aleksandar Berić“ , dr Kosti Hadžiju kod stadiona Karađorđe, prvom srpskom olimpijcu, Momčila Tapavici kod Fakulteta sporta i fizičkog vaspitanja, dr Petru Švarcu ispred Pasterovog zavoda i vladici Danilu Krstiću u Novom Sadu u porti crkve na Klisi.

Postavljen je i niz spomen ploča: Dimitriju Davidoviću na zgradi Pravnog fakultet u Novom Sadu, porodici Čura, građanima Kaća poginulim u održanim sukobima u bivšoj Jugoslaviji od 1991. do 1992. godine, Milici Tomić u Dunavskoj ulici broj 14, ponovo je izlivena i postavljanje ukradene spomen-ploče posvećene Sonji Marinković, Ignjatu Pavlasu na objektu u Železničkoj ulici broj 10, poginulom general-majoru Mladenu Bratiću u spomen-sobi Komande 1. kopnene brigade, braniocu otadžbine,profesoru Nađ Beli na zgradi Elektrotehničke škole i majoru Vojislavu Tankosiću u Kisaču.

Ovaj impresivni niz govori da je Grad Novi Sad, predvođen bivšem gradonačelnikom Vučevićem na sebe preuzeo težak zadatak da popuni prazninu u postavljanju spomeničkog nasleđu nastalu nečinjenjem prethodnih vlasti. Ovo opet dokazuje koliko je Novi Sad napredovao i na ovom polju a najava postavljanja novih spomenika govori nam da se sa ovom praksu neće stati.

nsuzivo.rs