Marija Mara Rosandić, jedna je od mnogih srpskih pionirki 19. veka, o kojima se malo zna. Ova talentovana i hrabra žena bila je prva srpska školovana fotografkinja i jedna od prvih školovanih ženskih fotografa na celom Balkanu
I ne samo to. Ona je bila i stručna saradnica prvog srpskog foto-časopisa “Fotografski pregled”, osnivačica prvog foto-kluba u Srbiji 1928. godine – Beogradskog foto-kluba, i jedina i prva žena članica njegovog Upravnog odbora, prenosi “Vikipedija”.
Rođena kao Bogdanović 1883. godine u bogatoj i uglednoj porodici u Rumi, govorila je nekoliko jezika i imala osnovno muzičko obrazovanje. Za fotografa se školovala u Minhenu i već kao devetnaestogodišnjakinja otvorila svoj prvi fotografski atelje u Zagrebu. Atelje je zapravo nasledila od dubrovačkog slikara Vlaha Bukovca, koji je na svojim platnima oslikao sve tri srpske vladarske loze – Obrenoviće, Karađorđeviće i Petroviće.
Zagrebački atelje je i pre dolaska umetnice bio okupljalište umetnika, a kako je, po prirodi svog posla fotografisala eksponate na izložbama i tako se upoznavala sa umetnicima sa kojima se intezivno družila, njen studio ostao je svratište u kome su često bivali tadašnji velikani kao što su Ivan Meštrović, Petar Dobrović, Toma Rosandić, slikar Ignjat Job, Mirko Rački, Ljuba Babić i mnogi drugi.
Među njima, čest gost bio je i pola decenije stariji od Mare splitski vajar Toma Rosandić, koji je opčinio mladu umetnicu sa svojim nemirnim duhom i ljubavlju prema putovanjima i promenama. Sa druge strane njen izabranik bio je privučen lepotom umetnice, obrazovanjem i hrabrošću da se u vremenima kada je umetnost još bila muška stvar, bez straha od osude bavi njome.
Kada je upoznala, Rosandića bila je prva žena umetnički fotograf na Balkanu, što je za ono vreme – početak 20. veka bilo revolucionarno i vrsta bunta protiv ustaljenih navika građanskog društva.
Ljubav je krunisana brakom 1912. godine, nakon čega se par preselio u Beč, ali već godinu dana kasnije, krajem 1913. godine, u Drugoj beogradskoj gimnaziji priređena je izložba radova umetnika jugoslovenskog ubeđenja, među kojima su bila i dela njenog supruga, zbog čega su, kako piše “011 Info”, odlučili da po prvi put dođu u Beograd. Uselili su se u lepu, ali zapuštenu kuću u Kralja Petra preko puta Saborne crkve, koju sa ljubavlju i pažnjom renovirali i formirali umetničko-fotografski atelje – prvi te vrste u Beogradu.
Idiličan život dvoje umetnika, međutim, prekinut je svega sedam meseci kasnije, kada je izbio Prvi svetski rat, zbog čega su se našli na putu do Niša, Krfa, Ženeve, pa sve do Londona i Pariza. Rat je ostavio dubok trag u njihovom životu, kako umetnički, tako i emotivno i finansijski, jer su im tokom bombardovanja stradali radovi i oprema.
No, uskoro su ponovo stali na noge. Marijin suprug, prvo je u Zagrebu, a potom i u Beogradu, počeo da obučava studente na umetničkoj akademiji, zahvaljujući čemu je dobio na raspolaganju prizemnu kuću u Gospodar Jevremovoj ulici, danas poznatu kao Muzej pozorišne umetnosti Srbije.
Kuća je uskoro pretvorena u zajednički atelje, a česti gosti su im bili kralj Petar i prestolonaslednik Aleksandar, kao mnogi drugi koji su tada predstavljali krem beogradskog društva. Zahvaljujući ovom poznanstvu, Mara je dobila veliku privilegiju da fotografiše kraljicu Mariju i tek rođenog prestolonaslednika Petra, a fotografije je uskoro postala jedna od najprepoznatljivijih slika tog vremena i zvanični portret kraljevske kuće koji je izlazio u svim novinama i posebnoj seriji razglednica.
Uz srspsku kraljevsku porodicu, njeni klijenti su bili i druge kraljevske glave Evrope, poput grčke i rumunske kraljice.
Pa, iako je vremenom izgradila svoje ime kao fotograf, 1924. godine je odlučila da napusti posao i otputuje sa suprugom na ostrvo Brač u Hrvatsku, gde je bio pozvan da radi na mauzoleju Frana Petrinovića. Kako je sama rekla, izabrala je ljubav, a trogodišnja pauza se pretvorila u trajni prekid karijere.
Naredne decenije provela je uglavnom fotografišući suprugova dela i poneki intimni portret beogradskih i jugoslovenskih umetnika. Iako je imala svoj studio na Senjaku, povukla se sa scene kao samostalna umetica, ali je i ostala da radi kao stručni saradnik magazina „Fotografski pregled“, a kako bi okupila kolege i amatere osniva i prvi foto-klub u Beogradu.
Tokom tih godina doživela je i najveći uspeh svog supruga, postavljanje figura vajarske kompozicije „Igrali se konji vrani i sa njima div junaci“ ispred zgrade Narodne skupštine, koja mu je donela međunarodnu slavu.
Mara je umrla 1954. godine u Beogradu, a njena jedina želja bila je da joj nad grobom na Novom groblju bude podignuta Tomina skulptura „Harfista“. Suprug, skrhan bolom, studio na Senjaku je poklonio državi i odselio se u Split, gde je i sam preminuo nakon četiri godine.
Nažalost, iako talentovana i uspešna žena, daleko ispred svog vremena. Njeno ime doskoro nije moglo da se pronađe ni u jednom zborniku istaknutih ličnosti koje su živele i stvarale u Srbiji. Jedini spomen njenog postojanja bio je u biografijama njenog poznatog supruga.
ona.rs
