Današnja ulica Kralja Aleksandra je nekadašnja Glavna ulica, koja se, preko današnjeg Trga Slobode, nastavljala ka Zmaj Jovinoj i koja se tada zvala jednostavno Pijaca.
Nekada je vodila ka Kameničkoj adi, odakle se čamcima prelazilo u Sremsku Kamenicu, a kasnije ka železničkoj stanici, i zato danas njen nekadašnji deo nosi ime Železnička ulica.
Ova ulica je jedna od onih koja je „svaki čas“ menjala ime.
Na planu grada iz 1745. godine upisana je kao Glavna ulica, zatim na Sauterovom planu grada iz 1889. godine kao Gospodska ulica, da bi do neobično velikog broja promena imena usledilo u narednih sto godina.
Od kraja 19. veka do 1918. godine zvala se ulica Košut Lajoša, od 1918. do 1941. godine Regenta Aleksandra, pa Kralja Aleksandra.
Za vreme Drugog svetskog rata, od 1941. do 1944. godine ime je nosila po jednom od najvećih zločinaca u ljudskoj istoriji – Hitler Adolf utca.
U periodu posle rata, od 1944. do 2000. godine, menjali su se i nazivi ove ulice: Kralja Aleksandra, Generalisimusa Staljina, Aleksandra Rankovića, Narodnih heroja, i opet Kralja Aleksandra, kako se zove i danas.
Što bi naš narod bi rek’o: „Nit’ manje ulice, nit’ više naziva.“
U ovoj ulici nalaze se neki veoma reprezentativni objekti poput: Palate Dunđerskih na broju 3, stare Adamovićeve palate na broju 4, Vinklove palate na broju 5, Klajnove palate na broju 6 i Menratove palate na broju 14.
Palata Dunđerskih
Jednospratna zgrada poznata kao „Palata Dunđerskih“, sa osnovom u obliku ćiriličnog slova „P“, izgrađena 1854. godine za vlasnika grofa Adolfa Sečenjija, na mestu zgrade srušene u Buni.
Zgrada je rekonstruisana 1888. godine za novog vlasnika Lazara Dunđerskog.
Ono po čemu se ističe ovaj objekat je raskošna fasada.
Prozori na spratu su bogato dekorisani nadvišeni trougaonim frontonima sa parovima sedećih anđela.
Vinklova palata
Vinklova palata nalazi se odmah do Palate Dunđerskih i nije ništa manje reprezentativna od komšijske palate.
Izgrađena je tokom 1906/1907. godine, za potrebe Ištvana Vinkla.
Palata se nalazi u uličnom nizu i nekada su se sa njene desne strane, do probijanja Bulevara Mihajla Pupina i izgradnje drugih objekata, nalazile kuće starijeg graditeljskog soja i velika zgrada novosadske Katoličke gimnazije.
U prizemlju palate se nalazi niz lokala, a na spratovima su prostrani i luksuzni stanovi.
Adamovićeva palata (stara)
Jednospratna reprezentativna zgrada porodice Adamović, izgrađena u stilu klasicizma, sa osnovom u obliku ćiriličnog slova „P“, najverovatnije je izgrađena u prvoj polovini 19. veka.
Verovatno nije znatnije stradala u Buni i bombardovanju, jer na staroj zgradi magistrata, koja je bila druga kuća od ove, nije izgoreo krov.
Poseban pečat nekadašnjoj raskoši ovog objekta daje ograda od kovanog gvožđa na balkonu, iznad kolskog ulaza.
Klajnova palata
Smeštena na broju 6 ulice Kralja Aleksandra nalazi se zgrada znana pod imenom Klajnova palata.
Klajnova palata, najpoznatije Tabakovićevo delo stambeno – poslovnog karaktera, ujedno je i prva prava moderna zgrada u starom jezgru grada.
Građena je za Eugena Klajna, poznatog novosadskog trgovca, koji je još važio i za “kralja čarapa“.
Projekat za zgradu nastao je tokom marta i februara 1932. godine, a gradnja je okončana decembra iste godine.
Objekat je građen od kvalitetnog materijala i imao je lift.
Klajnova palata je dugo godina bila predmet kontraverzi i suprotstavljenih mišljenja stručnjaka.
Zgrada je svojim stilom gradnje, kao i visinom u odnosu na druge objekte, znatno odudarala od svog okruženja.
Nakon izgradnje, njen avangardni izgled predstavljao je revolucioni korak u tadašnjem novosadskom graditeljskom fondu.
A šta bi tek stručnjaci rekli za obližnji Pariski magazin, podignut na mestu stare i trošne kuće, koji se nalazi na broju 12 ulice Kralja Aleksandra?
Slobodno bi mogli da zaključimo da je TC Pariski magazin preuzeo titulu najkontraverznije zgrade u ovoj ulici.
Menratova palata
Dvospratna Menratova palata, izgrađena je u stilu secesije, sa osnovom u obliku ćiriličnog slova „Š“, 1908. godine za vlasnika Jožefa Menrata, poznatog novosadskog trgovca nameštajem.
Da bi svoju zamisao sproveo u delo i podigao reprezentativni objekat, Menrat je, uz plac na kojem se nalazila njegova stara kuća, morao da kupi i susedni plac na kojem se nalazila kuća Vilhelma Vajsa.
U prizemlju dvorišta palate useljena je štamparija Agitropa, marta 1948. godine.
Probijanjem Bulevara Mihajla Pupina, Mentratova palata je završila na samom kraju niza kuća parne strane ulice Kralja Aleksandra.
Rekonstrukcija Menratove palate je izvršena između 2003. i 2007. godine
Iako je prednja fasada zgrade lepo sređena, isto se ne može reći i za njenu bočnu stranu, okrenutu do Bulevara, jer trpi posledice gustog saobraćaja.
Ulica Kralja Aleksandra je jedna od ulica kojom su saobraćali tramvaji od 30. septembra 1911. do istog dana 1958. godine, kada je ukinut.
Ovde je prolazila Linija dva, poznata kao zelena linija.
Zelena linija išla je od bivše železničke stanice (današnja zgrada Limanske pošte), pa do kraja Dunavske ulice, što je bila obala Dunava.
Danas je svojevrsni „čuvar vatre“ minulih vremena i tramvajskog saobraćaja u Novom Sadu kafe „Trčika“, smešten na samom kraju ulice u jedinstven ambijent, jednog od nekadašnjih tramvajskih vagona.
Ova ulica nije preterano dugačka, ali je kroz istoriju svog postojanja doživela bezbroj transformacija, počevši od promena naziva, pa do njenog presecanja i prekrajanja.
Najpre je presečena na dva dela probijanjem Bulevara Mihajla Pupina, a zatim je, kada su gradske vlasti donele odluku o pretvaranju užeg centra grada u pešačku zonu, ona pretvorena u „slepu ulicu“.
Kako bi se pešacima olakšao prelaz sa jedne na drugu stranu prometnog Bulevara Mihajla Pupina, krajem 1980-tih je izgrađen podzemni prolaz, a jedan od ulaza nalazi se na kraju ulice Kralja Aleksandra.
Gradske info
