Tim kustosa sastavljen od arheologa, istoričara, istoričara umetnosti i etnologa Muzeja Vojvodine istakao je značaj stakla u istoimenoj izložbi, na kojoj posetioci mogu da vide predmete od stakla iz zbirki koje pripadaju ovoj renomiranoj muzejskoj ustanovi.
Devet autora je realizovalo interdisciplinarnu izložbu, a za NS Uživo govorila je Aleksandra Stefanov, istoričarka umetnosti, koja ističe mnogobrojne aspekte stakla, materijala koji vekovima zadivljuje svojim fizičkim i estetskim svojstvima, od praistorije pa do savremenog doba.
– Izloženi su reprezentativni muzejski predmeti, koji se čuvaju u okviru arheoloških, istorijskih, istorijsko-umetničkih i etnoloških zbirki, kao i radovi savremene umetnice Mirjane Blagojev – rekla je Stefanov
Prikazani su predmeti kojima se ilustruje upotreba stakla u religijskoj i obradnoj kulturi, zatim u svakodnevici u privatnim i javnim prostorima, savremenoj umetnosti, ali i kao ambalažno i medicinsko staklo.
– Posetioci će se upoznati sa prirodnim staklom, procesom proizvodnje, upotrebom, kao i posebnim temama: staklo u obrednoj i religijskoj kulturi, staklo u svakodnevnici, ambalažno i medicinsko staklo, kao i staklo u savremenoj umetnosti. U arheloškom kontekstu, staklene posude iz antičkog perioda su se sačuvale zahvaljujući tome što su bile pohranjene u grobovima. Stari Rimljani su ih koristili sa željom da se slavi pokojnik i omogući lepši odlazak na onaj svet. Izložene staklene posude iz rimskog perioda pronađene su na lokalitetu Gomolava i nekropolama kod sela Sviloš i Beška u Sremu. Uglavnom se radi o svetlozelenkastom, žućkastom i belom staklu- istakla je Stefanov.
Staklo je vekovima smatrano luksuznim materijalom i najčešću primenu nalazi kao funkcionalni ili dekorativni element u sakralnoj arhitekturi (vitraž, mozaici) i privatnoj verskoj praksi. Autorka izložbe nam je predstavila deo izložbe koju čine predmeti stonog stakla sa religijskim motivima poput biblijskih scena ili likova svetaca, koji su se u to vreme poručivali povodom krštenja i imendana. Ovaj tip posuđa u hrišćanstvu se pojavljuje u 16. veku.
– Jedan od najreprezentativnijih primera umetnički oblikovanog stakla je čaša sa predstavom Kamenovanje Svetog Stefana, koja je pripadala karlovačkom mitropolitu Stefanu Stratimiroviću. Čaša predstavlja izuzetan majstorski rad izveden tehnikom graviranja iz poslednje decenije 18. veka i poručena je povodom mitropolitovog imendana – rekla je Stefanov.
“Kamenovanje Svetog Stefana” – Rad dobijen tehnikom graviranja, nastao u poslednjoj deceniji 18. veka, čuva se u okviru Zbirke primenjene umetnosti i izložen je na stalnoj postavci Muzeja Vojvodine; foto: nsuzivo.rs/Pavle PejićVažan segment izložbe čine ikone na staklu. Muzej Vojvodine poseduje kolekciju od 107 ikona koje potiču uglavnom iz Vojvodine, nastalih od 18. do početka 20. veka.
Staklo korišćeno u svakodnevici je predstavljeno kroz nekoliko celina – ukrasi od stakla, ogledala i staklo u privatnim i javnim prostorima.
– Fenomen upotrebe staklenih ukrasa, prikazan je kroz nekoliko tematski grupisanih predmeta od antičkog nakita, preko ukrasa u narodnom odevanju poput muškog prsluka, do staklenih perli u odevanju i modi. Od kraja 19. veka do danas, staklenim perlama dekorisale su se večernje haljine, tašne, novčanici i obuća. Pažnju privlače dve večernje haljine “Čarlston” iz 30-tih godina 20. veka od staklenih perli koje su davale glamurozan i moderan izgled tokom pokreta u igri i u plesu. Na izložbi su izložene i balske cipelice iz 19. veka izrađene od zlatne kože i zlatnih perlica – istakla je autorka.
Jedan od segmenata izložbe su ogledala, gde je predstavljen razvoj ogledla kao dekorativnog predmeta u prostoru i upotrebnog koji se i danas koristi.
-Čovek je imao potrebu da dobije reflektujuću površinu, tako što je uglačavao različite vrste kamena, metala, da bi tek od 15. do 17. veka uspeo da dobije usavrši ravnu reflektujuću površinu, ogledalo u savremenom smislu. Ogledalo uz ram od tog trenutka postaje repezentativni predmet građanskog enterijera – rekla je naša sagovornica i dodala da se na izložbi nalazi podno pokretno ogledalo iz prve polovine 19. veka, koji nosi naziv „Psiha“.
Staklo u kolekciji pribora za osvetljenje, koje je korišćeno u privatnim i javnim prostorima, na izložbi je predstavljeno u vidu nekoliko petrolejskih lampi koje su se uglavnom nalazile u bogatijim seoskim kućama.
Pored toga, na izložbi se može videti i reprezentativno građansko staklo, poput banjskih čaša ili čaša sa suvenirskim motivima, kao i one sa nacionalnim, državnim i vladarskim simbolima, među kojima posetioci mogu da vide i čašu sa grbom Kneževine Srbije, koja nosi naziv “srpska čaša”.
-Pored suvenirskog karaktera banjske čaše nose snažan umetničko-zanatski pečat majstora koji su ih radili, a imale su i praktičnu namenu kao čaše za piće sa lekovitih izvora. Od kraja 19. veka banjske čaše se proizvode i na teritoriji današnje Srbije – istakla je Stefanov.
-Staklo pronalazi primenu u medicini i farmaciji. U farmaciji se koristilo u obliku laboratorijskog posuđa, ali i kao ambalažno staklo. Pojedini medicinski instrumenti i aparati, kao i pomagala izrađena su od stakla. Ambalažno staklo korišćeno je za čuvanje namirnica, poput žitarica, začina i tečnosti. Karakteristike tamno bojenog stakla sprečavaju promenu hemijskog sastava namirnica ili materija koje se čuvaju u bočicama- naglasila je Stefanov
Poseban segment postavke čini i upotreba stakla u savremenoj umetnosti, koje je predstavljeno kroz vitraž “Otpor”, delo slikara i istoričara umetnosti Zorana Pavlovića, što predstavlja vrhunsko umetničko ostvarenje u ovoj specifičnoj i skupoj tehnici, kao i dela novosadske vajarke Mirjane Blagojev, kroz skulpture i minimalističke forme.
Izložba traje do aprila, a svake srede ogranizovano je stručno vođenje.
Z.T.
