Kroz muzeološko osvetljenje, scenografiju i ambijent, posetioci će ući kroz vrata salona šešira Oskara Hutera, izmaštanog lika, pravo pred lica tri dame sa šeširima. Kroz vrata salona prvog vikenda izložbe “Paja Jovanović i Gustav Klimt. Jedna epoha, dva umetnika, tri muzeja” prošlo je 2.000 posetilaca, a tri slike, tri ženska portreta, izložene su prvi put u zemlji uopšte.
“Dama sa lila šalom”, Gustava Klimta, više od jednog veka bila je u privatnom vlasništvu, a slika se zajedno sa još nekim Klimtovim delima nalazila u vili bečkog industrijalca Georga Lasosa. Ostala je kod njegovih naslednika i zaveštana je testamentom Umetničko-istorijskom muzeju u Beču.
-Gustav Klimt je 1891. godine zajedno sa svojim bratom i jednim kolegom bio angažovan da uradi nekoliko zidnih slika u ovom muzeju pre nego što je otvoren. Već na tim slikama su viđeni elementi njegovog budućeg stila, a pošto za ovu sliku ne znamo portretisanu niti godinu nastanka, možemo na osnovu stilskih elemenata da povežemo neposredno sa osnivanjem bečke secesije. Identitet je nepoznat, a ne zna se ni kada je slika kupljena. Tu je i pitanje da li je i slika rađena po fotografiji, a to je vrlo moguće jer su i Klimt i Paja radili portrete po fotografijama krajem 19. i početkom 20. veka. Postoji indicija da je rađeno i po fotografiji neke preminule osobe, zbog ovog ovalnog rama. Pored ove slike Lasos je posedovao još nekoliko Klimtovih slika, a to znamo na osnovu jedne crno-bele fotografije- rekla je Snežana Mišić, muzejski savetnik Galerije Matice srpske.
Na izložbi su izmaštane priče o ova tri ženska portreta koje možete čuti na slušalicama, ispred samih portreta, a vođeno je računa da budu smeštene u društveni kontekst Beča tog vremena.
“Bečlijka”, slika našeg velikog umetnika Paje Jovanovića, koja se prvi put predstavlja u zemlji, nalazi se u Galeriji “Belvedere” i predstavlja jedino njegovo delo u galeriji.
-Ovo delo nastaje u vreme secesije. Paja Jovanović je u svojoj dugoj karijeri ostao dosledan onoj umetnosti koju je učio u Beču 80-ih godina 19. veka. Ono što je zajedničko Paji i Klimtu je da se obojica nakon 1900. godine okreću portretnom slikarstvu, pre svega žena. Često se kaže u istoriji umetnosti da su njih dvojica najveći slikari žena i ženske filozofije. Ovo je slika koju je Paja uradio oko 1905. godine i izložio je u bečkom izlagačkom paviljonu. On joj daje ime “Bečlijka” i tu je sliku otkupilo austrijsko Ministarstvo kulture. Paja Jovanović je već vrlo priznat, ne samo u Beču, već i u Minhenu i širim krugovima- naglasila je Mišić.
Muzejska savetnica ističe da su se dvojica velikih umetnika sigurno poznavala, jer su bili članovi istog udruženja, a izlagali su na velikim smotrama umetnosti- Svetskoj izložbi u Parizu 1900. i na Međunarodnoj izložbi u Rimu 1911. godine. Životni stil im nije bio isti, potpuno različiti stvaralački putevi govore da su oni bili dve različite ličnosti koje su delovale u jednoj istorijskoj epohi.
-Paja Jovanović je ostao dosledan akademskom slikarstvu, dok je Gustav Klimt otišao dalje i postao predstavnik bečkog realizma. Evidentno je da su obojica ostavili trag u istoriji umetnosti kako u nacionalnim, tako i u evropskim okvirima- dodala je naša sagovornica.
Jedan od brojnih Jovanovićevih portreta svoje supruge Hermine Muni Dauber, “Umetnikova supruga”, nalazi se u Galeriji Matice srpske i predstavlja treći ženski portret na ovoj izložbi. Paja Jovanović je upoznaje 1905. godine, a kako je učen na Akademiji, Muni je imala, po akademskim kanonima, savršene proporcije i lepotu. Muni mu postaje omiljeni model.
-Ona je u njegovom stvaralaštvu prošla transformaciju od anonimnog ženskog tela do personalizovane osobe- umetnikove supruge, jer su se oni 1917. godine venčali u Budimpešti. Od tada pa do kraja Pajinog života on će je prikazivati kao damu iz visokog društva. Najveći broj njenih portreta se nalazi u Muzeju Paje Jovanovića u Beogradu, jer 1952. godine on je zaveštao Gradu Beogradu svoj legat. Paja je preminuo pet godina kasnije, a izrazio je želju da bude nakon smrti sahranjen u Beogradu. Urna s njegovim posmrtnim ostacima preneta je iz Beča na Novo groblje, u Aleju velikana. Muni je odlučila da Muzeju Grada Beograda pokloni portrete koji su se nalazili u njihovom stanu. Tako je 1970. zvanično otvoren Muzej Paje Jovanića, a Hermina je izrazila želju da njeni posmrtni ostaci budu preneti u Beograd.
Izložba je otvorena do 14. januara.
Ivona Karan
