Crkvena porta, osim one osnovne hrišćanske uloge, da odvoji sekularno od svetovnog, imala je i praktičnu, ali i zaštitnu namenu. Unutar crkvene porte se obično nalazilo groblje, zvonik ukoliko ga je bilo, škola i stan za učitelja, stan za sveštenika, konak za posetioce.
Novosadska rimokatolička župa osnovana je 1718. godine.
Kada je Petrovaradinski šanac stavljen pod upravu županije Bač – Bodrog 1727. godine, županijska uprava dodelila je veliku parcelu rimokatoličkoj crkvenoj opštini za crkvu, župni dom i groblje.
Na mestu današnje Crkve Imena Marijinog (odnosno, kako Novosađani vole da je zovu – Katedrala), koja se svojom bočnom stranom nalazi u Katoličkoj porti, ranije se nalazila stara katolička crkva iz 1742. godine.
Ono što većina Novosađana ne zna je da se sve do kraja 18. veka prostor pored katoličke crkve koristio kao groblje. Kada je groblje iseljeno na tadašnju periferiju grada, čitav prostor dobio je potpuno novu namenu.
Porta je zajedno sa današnjom ulicom Mite Ružica nosila ime Crkvena ulica do kraja Prvog svetskog rata, i ponovo tokom okupacije, a između dva rata se zvala Porta, a posle oslobođenja Katolička porta, kako se zove i danas.
Osim Crkve Imena Marijinog, drugi značajni objekti i institucije koji se nalaze u novosadskoj
Katoličkoj porti su Zgrada Rimokatoličke crkvene opštine (Plebanija), Palata Vatikan i Kulturni centar Novog Sada (KCNS).
Jednospratna palata Plebanija, izgrađena je 1808. godine za Rimokatoličku crkvenu opštinu, u stilu ranog klasicizma sa elementima kasnog baroka, osnove u obliku pravougaonika.
Zanimljivo je da je ova zgrada jedna od svega 8 zgrada u centru Novog Sada kojima tokom bombardovanja u Buni 1849. godine nije izgoreo krov. Sa dvorišne strane se nekada pružao vrt sve do Trifkovićevog trga, da bi u drugoj polovini 19. veka deo vrta ka trgu bio parcelisan, nakon čega su izgrađene dve zgrade.
Odmah pored, u zgradi koja je građena između dva rata, danas se nalazi Kulturni centar Novog Sada.
Osnovna delatnost KCNS-a su književne tribine, društvene tribine, scenski, muzički, likovni, filmski programi, izdavačka delatnost, festivali, multimedijalni i interdisciplinarni projekti.
Starija generacija, u periodu od 1954. do 1977. godine, zapamtila je ovaj prostor pod imenom Tribina mladih, dok ta institucija nije promenila ime u Kulturni centar „Sonja Marinković“, a nešto kasnije u Kulturni centar Novog Sada.
U dvorištu Tribine mladih (odnosno KCNS-a), između ostalih sadržaja, nalazila se i bina, koja je imala višenamensku ulogu, kao letnji bioskop i kao pozornica za svirke.
Srednja generacija pamti ovaj prostor po klubu „Piping“ koji se tu nalazio.
Takođe, ’80-tih i ’90-tih, Katolička porta bilo je mesto okupljanja pank-rok omladine, a u dvorištu KCNS-a održane su neke od nezaboravnih svirki.
Najmlađi objekat u novosadskoj Katoličkoj porti je stambeno poslovna palata Vatikan.
Gradnja ovog monumentalnog objekta započeta je 28. marta 1930. godine, po projektu bivšeg načelnika Dunavske banovine Dake Popovića, a radovi su završeni za samo osam meseci.
Investitor je bila Rimokatolička crkvena opština, a troškovi izgradnje iznosili su za ono vreme impresivnih 9 miliona dinara. Zgrada poseduje stilske odlike poznog istorizma što doprinosi činjenici da se dobro uklopila u ambijent starog jezgra.
Stambeno poslovna palata Vatikan, nalazi se na severnoj strani Katoličke porte, na mestu četiri kuće, koje su za potrebe gradnje palate porušene. Površina objekta iznosi 22.400 m2, a u njoj su izgrađenjne 242 prostorije. U ovoj velelepnoj trospratnici smešteno je 24 modernih lokala, osam četvorosobnih, 15 trosobnih i tri dvosobna stana. Stanovi su prostrani, sa velikim sobama, balkonima i terasama.
Osnove stanova i komunikacija rađene su po uzoru na stambene palate iz vremena pre Prvog svetskog rata.
U vreme kada je završena, bila je jedna od prvih blokovskih celina u gradu.
Kako se u mnogobrojnim lokalima danas nalaze kafići i poslastičarnice, od kojih su neki poznati u celom Novom Sadu, pa i šire, ambijentalni prostor palate Vatikan, u kombinaciji sa lepo uređenim trgom Katoličke porte, posetiocima pruža mogućnost da uživaju u mirnom i skladnom prostoru.
Foto: Gradske info
Katolička porta u Novom Sadu je i nakon nekoliko vekova, kao i više različitih namena prostora uspela da ostane važno mesto dešavanja u gradu.
Osim kao mesto za relaksaciju, ovaj prostor se danas koristi i za druge aktivnosti, pretežno kulturnog karaktera. Katolička porta koristi se za održavanje koncerata klasične muzike, kao i za izložbe na otvorenom.
Ukoliko poželite da se sklonite od gužve Zmaj Jovine ulice, na neko mirno mesto, da na miru popijete kaficu, Katolička porta je pravo mesto. Ceo prostor je pomalo „zavučen“ i spašen od gužve, pa zato ni ne čudi što priličan broj roditelja sa malom decom bira upravo ovaj prostor da predahne, kada sa podmlatkom krene u šetnju centrom Novog Sada.
Za klince koji se bez bojazni vijaju, voze biciklom ili dobacuju loptom, pravu atrakciju predstavlja fontana koja se nalazi u Katoličkoj porti.
Ova fontana delo je Slavka Županskog, jednog od najslavnijih novosadskih arhitekti čije ime se krije iza mnogih kultnih građevina poput “Apolo centra“, zgrade “Poštanske štedionice“, zgrade u Kosovskoj 1 itd…
Njena istorija bila je turbulentna, godinama unazad prolazila je kroz svakojake procese, ali u nekoj, nazovi “novijoj“ istoriji se možemo prisetiti raznih dogodovština, poput perioda u kojem je presušila, ili još boljeg perioda kada je jednog uspavanog novosadskog jutra osvanula puna pene.
Naime, te 2011. godine su među mladima najveći trend predstavljale “PenaParty“ žurke, pa uspavanim Novosađanima kojima je ovaj prizor izmamljivao osmehe na putu do posla, ova pojava nije predstavljala ni najmanju misteriju.
Eh, šta ćete, mladost – ludost…
gradskeinfo.rs
