Njegoševa ulica je jedna od najstarijih u gradu i njena istorija je vrlo bogata.
Nastala je negde oko 1727. godine, kada je Bačka županija dobila na upravu Petrovaradinski šanac, pa su ondašnje opštinske vlasti dodelile veliko zemljište rimokatoličkoj crkvenoj opštini, koja je na samom uglu današnjeg Trga slobode i Njegoševe sazidala veliku zgradu, na mestu na kojem se sada nalazi dvospratnica „Gvozdenog čoveka“.
Prema nekim izvorima, ulica je prvobitno dobila naziv Fazanova, po imenu velike gostionice “Kod Fazana”, koja se nalazila na mestu bivšeg ogranka muzičke škole „Isidor Bajić“.
Najviše se izgrađivala tokom 1739. – 1740. godine, kada se u nju doselio veliki broj nemačkih trgovaca. Upravo zbog činjenice da je u njoj živeo veliki broj nemačkog stanovništva, ulica je bila relativno pošteđena tokom bombardovanja Novog Sada 1849. godine.
Tako je ostala netaknuta i poznata novosadska gostionica “Bela lađa” (zgrada na današnjem broju 7), koja je postala omiljeno mesto okupljanja srpske inteligencije i trgovaca iz Novog Sada i drugih mesta.
Stalni gost ove slavne kafane bio je Svetozar Miletić, a kuriozitet je da se u njoj venčao pesnik Vojislav Ilić.
Godine 1853. u zgradi „Bele lađe“ Novi Sad je dobio i prvo parno kupatilo, koje je imalo muško i žensko odeljenje, deset kada, četiri sobe i baštu.
Po ovoj gostionici, je posle bombardovanja i cela ulica dobila ime “Ulica bele lađe”.
Prilikom davanja novih naziva ulicama 90-tih godina 19. veka, i ova ulica je dobila novo ime. Ovoga puta po nekadašnjem predsedniku mađarske vlade, grofu Juliju Andrašiju i zvala se Andrašijeva ulica.
Do kraja 19. veka, na uglu Njegoševe i ulice Jovana Subotića, najpre je bio mali parni mlin, da bi kasnije na tom mestu prvo bila podignuta zgrada Radničkog osiguranja, a zatim đačka poliklinika.
Danas se na tom mestu nalazi Dom zdravlja u Njegoševoj ulici.
Palata “Gvozdeni čovek”
Zemljište na kome se nalazi ova velelepna palata prvobitno je služilo kao Rimokatoličko groblje.
Kasnije je na tom mestu izgrađena ugaona spratna kuća, vlasništvo Rimokatoličke crkvene opštine.
Kako se gradska administracija – Magistrat, ili kako je Novosađani još zovu – Gradska kuća više puta kroz istoriju selila, vrlo često po nenamenskim i neprikladnim kućama, tako se desilo da je i ova palata jedno vreme bila sedište gradske administracije (od 1846. do 1852. godine).
Tokom bombardovanja Novog Sada 1849. i ova kuća nije bila pošteđena uništavanja, već je izgorela i bila do pola srušena. Kasnije je obnovljena prema sačuvanim planovima. Prilikom obnove ovog objekta, na samom uglu, iznad prizemlja, postavljena je figura „gvozdenog čoveka“, po kome je kuća i nazvana.
Za vlasnika objekta, Rimokatoličku crkvenu opštinu, 1908/1909 izgrađena je dvospratna palata u novom secesijskom stilu, čime je izgled ovog ugla veoma izmenjen.
Prilikom ovih radova, figura „Gvozdeni čovek“ je zadržana i postavljena na mesto na kojem i danas stoji.
Ono po čemu je Novosađanima još poznata ova zgrada je i poslastičarnica u prizemlju.
U zgradi “Gvozdeni čovek” nekada se nalazila čuvena poslastičarnica “Dornšteter”, koja je nakon smrti prvobitnog vlasnika nacionalizovana i preimenovana u “Moskva”, pa “Zagreb”, a danas je poznata kao poslastičarnica “Atina”.
U ovoj poslastičarnici se između dva rata novosadska gospoda sladila čuvenom “Saher” tortom.
Muzička škola i gimnazija
U staroj gostionici „Kod Fazana“ tokom leta su se održavale pozorišne predstave, sve dok zgradu u kojoj se nalazila nisu otkupile katoličke opatice i u njoj otvorile internat za bogate devojke (kloster).
Od 1953. do 2021. godine tu je bila Muzička škola „Isidor Bajić“, koja se od svoga osnivanja 1909. godine selila nebrojeno puta, a jedna od adresa bila je i zgrada na kraju Njegoševe, ulice današnji Dom zdravlja, na broju 32.
Malo niže niz ulicu, na broju 22, godine 1895. izgrađena je zgrada za Građansku devojačku školu.
Iako se u njoj kasnije nalazila Državna ženska gimnazija, pa Srednja geodetska škola, zatim Osnovna škola „Petar Petrović Njegoš“ i na kraju Gimnazija „Svetozar Marković“, ova zgrada je uvek obavljala funkciju za koju je i pravljena – obrazovne institucije.
Prijatno mesto za „čašicu“ razgovora
U delu ove ulice, od Trga slobode do Trifkovićevog trga, načičkani su kafići i restorani. Zbog ugodnog ambijenta, ovo je uvek bilo prijatno mesto za „čašicu“ razgovora sa prijateljima.
Ostalo je zapisano kako je društvo koje se okupljalo u kafani Gambrinus svojevremeno poslalo svog „reprezentativca“ Vladetu Georgijevića na takmičenje u ispijanju piva u Češki grad Plzen.
Posle ljute borbe i 26 krigli litarskog piva, Vladeta je uspeo da savlada sve svoje protivnike i jedini ostane na nogama.
Kada su ga organizatori pitali da li ima nešto da izjavi povodom svoje pobede, Vladeta iako je jedva stajao na svojim nogama je izjavio: „Molim još jedno pivo i turu friških Čeha!“.
Iako je dugačka svega par stotina metara, a neke od zgrada koje se nalaze u ovoj ulici uveliko načeo zub vremena, ova ulica i dalje odiše lepotom i duhom prohujalih vremena.
Koliko je samo istorije stalo u tih par stotina metara…
Gradske info
