Šetajući ulicama gotovo svih savremenih kvartova Novog Sada, hodamo zapravo po neiscrpnoj istoriji ovog grada. Mnogo vekova pre nego što je Novi Sad poneo laskav naziv Srpska Atina i pre nego što je uvršten u red slobodnih kraljevskih gradova, postojala su naselja na području samoga grada.
Pođimo od samog centra grada u kome se nalazilo naselje poznato kao Bakšafalva, odnosno Bakša.
Ono se, na osnovu arheoloških nalaza prostora oko Katoličke porte, kao i Njegoševe 10, gde je 2002. godine pronađen deo srednjovekovnog naselja sa stambenim objektima, smešta upravo u sam strogi centar današnjeg Novog Sada.
Ranije se pretpostavljalo da se u srednjem veku ovo naselje prostiralo severno od prostora današnje ulice Alekse Šantića, od modernih kvartova Limana i Grbavice prema Telepu. Sa druge strane, Telep je takođe bio naseljen u srednjem veku. Iz izvora se zna za naselje pod imenom Marton, odnosno Sent Marton ili Kőszentmárton, kome se pripisuju nalazi u ulici Vatroslava Jagića. Srednjovekovni, pak, Bivaljoš je od ranije ubikovan na današnjoj Slanoj Bari.
Na najstarijoj karti Ugarske, autora dijaka Lazara iz 1528. godine, ucrtano je dosta naselja na području cele današnje Vojvodine, a za Novi Sad je zanimljivo da se spominje i Bistrica.
Ovo naselje se potom našlo i na niz drugih mapa koje su nastale po ugledu na Lazarevu, poput Merkatorove karte, ali je značajno jer je ovo jedini izvorni pomen Bistrice. Svakako da naziv ponajviše zvuči kao i ime za današnje Novo Naselje, međutim nedostatak bilo kakvih drugih izvora ne dozvoljava precizno da odredi gde se nalazilo.
Najbitnije ipak naselje na tlu Novog Sada nosilo je ime Petrovaradin.
Da ne bude zabune, Petrovaradin na mestu današnje tvrđave i naselja je takođe nosio ovo ime, ali se ono proširilo i na današnju novosadsku stranu. Kad Varadin(us), Peturvarad ili Stari Petrovaradin pominje se i u drugim srednjovekovnim izvorima, kao i Vašaroš Varad.
Arheolozi su dokazali da je ova naseobina bila smeštena kod stare Barutane na Temerinskom putu, odnosno kod Temerinske petlje. Za ovo naselje se navodi da je to mesto sa lepim zgradama i palatama, a zna se da je na ovom području postojala neka vrsta kraljevske rezidencije.
Iako oskudni, ovi podaci značajno rasvetljavaju prošlost Novog Sada i pokazuju da naselja na njegovom području nisu bila beznačajna ni u srednjem veku.
gradskeinfo
