Na današnji dan je oslobođen Logor smrti Jasenovac u Hrvatskoj

Drugog maja 1945. godine, oslobođen je jedan od najstrašnijih logora u istoriji čovečanstva, Koncentracioni logor Jasenovac, u tadašnjoj Nezavisnoj Državi Hrvatskoj.

Na reci Savi i Uni, blizu istoimenog sela, 1941. godine napravljen je logor Jasenovac, koji je funkcionisao po nacističkom uzoru, vođen od strane ustaša, hrvatskog fašističkog režima. Žene, deca, stari, muškarci, Srbi, Jevreji, Romi, svih godina i veroispovesti, dovođeni su vozovima, u cilju izolacije i ubistava manjina.

I dalje ne postoji tačan broj ubijenih u ovom logoru, ali službeni podaci procenjuju između 77.000 i 104.000 ljudi (iako se pretpostavlja da je ubijeno 700.000 ljudi).  Najviše ubijenih je Srba, između 45.000 i 52.000. Veliki broj Jevreja ubijen je odmah po dolasku u logor.

“Jasenovac je bio nečuven logor smrti, nijedan sličan nije postojao u svetu”, rekao je jednom prilikom bivši zatvorenik Milo Despot, u istorijskom intervjuu. “Nemačka likvidacija zatvorenika bila je modernija, a dok je u Jasenovcu ubijanje bilo okrutnije. Maljevima, noževima, a najmanje mecima”.

Logor je činio kompleks od logora ciglane i logora Krapje, koji su radili do kraja 1941. godine, zatim tzv. Ciganskog logora i Kožare, koji su radili od 1942. do 1945. godine, Ženskog radnog logora, u kojem su žene radile pod teškim uslovima do iznemoglosti i Stare Gradiške.

“Tu u ovoj liniji su nas možda dve hiljade ljudi skinuli do gola, robu su nam pobacali na jednu hrpu, a kad sam došao u sam logor 3C video sam ljude okovane u lance, ciganski logor pun iznemoglih ljudi, batinjane na svakom koraku”, izjavio je jedan od preživelih zatvorenika u dokumentarnom filmu “Jasenovac ustaški logor smrti”.

Za osam meseci rada logora 3C stradalo je 50.000 ljudi.

Ljudi su radili u ciglani, pilani i električnoj centrali, najznačajnijim objektima logora. Izrađivali su lance, kojima su ih kasnije okivali. Za jelo su im služene pomije, a pričalo se kako su ljudi bili toliko mršavi da su grobari mogli po dvojicu da nose.

U logoru Jasenovac živote je izgubilo 20.000 dece srpske nacionalnosti do 12 godina, za samo godinu dana, oko 15.000 romske dece, a postoji oko 8.000 njihovih imena i prezimena. Oko 12.000 dece bilo je spašeno od pogroma, od strane Dijane Budisavljević, humanitarke austrijskog porekla, i desetine plemenitih ljudi. Deca su ubijana na najstrašnije načine, a mnogi su i umirali od gladi i bolesti. Tokom Drugog svetskog rata ovo je bio jedini logor koji je imao logor za decu. Za vreme rada logora, od 1941. do 1945. godine, ubijeno je preko 73.000 dece.

U aprilu 1945. ustaše su započele likvidaciju logora, spaljivanjem dokaza, ubijanjem preostalih zatvorenika i spaljivanjem svih objekata. Logoraši su napravili proboj logora aprila 1945. godine. Ostalo je samo 1.073 osobe. Bili su naoružani daskama i ciglama, a neki su uspeli da ukradu i puškomitraljeze od ustaša. Edo Šajer, jedan od zatvorenika, uspeo je da preseče telefonske žice, kako ne bi moglo da se pozove pojačanje. Proboj je uspelo da preživi samo 169 ljudi.

Autor: Ivona Karan