Lazarica, Gornjak i Ravanica su velike srpske svetinje koje je knez Lazar jako poštovao i koje su povezane sa mnogim važnim i epohalnim događajuma u srpskoj istoriji. Iz prve je krenuo u Kosovski boj, nadomak druge je mesto gde je glasnik objavio narodu da je srpska vojska izgubila bitku na Kosovu, a treću je napravio sebi da mu bude grobna kuća.
Pored usmenih predanja i nešto sačuvanih pisanih zapisa, žrtvovanje srpskog naroda iz doba kosovske bitke ostale su nam zadužbine velikog kneza kao spomenici kulture i simboli vere koji i pored brojnih nedaća koje su naš narod zadesile i danas gordo podsećaju na dane slave srpske srednjovekovne države.
1. Lazarica
Crkvu Lazaricu Lazar je podigao kao zahvalnost Bogu za sina naslednika.
Crkva Lazarica se nalazi u drevnom gradu Kruševcu i najverovatnije izgrađena između 1375. i 1380. godine. Knez Lazar i knjeginja Milica imali su pet kćeri, koje su mnogo voleli, ali zbog produžetka dinastije, molili su se za sina. Kada im se želja ostvarila i kada se rodio sin, despot Stefan Lazarević, knez Lazar je u znak zahvalnosti Bogu, podigao crkvu i posvetio je arhiđakonu Stefanu, zaštitniku dinastije Nemanjića. Iako joj je izvorno ime Crkva Svetog Prvomučenika Stefana, do danas je sačuvana i voljena pod imenom kojim ju je narod krstio – Lazarica.
Baš iz Lazarice je knez Lazar krenuo u boj
Iz nje je knez Lazar sa vojskom krenuo u boj na Kosovo. U ovoj crkvi se vojska pričestila, veliki knez se pomolio pred ikonom Bogorodice, koja se danas čuva u Hilandaru, a u Lazarici je kopija izrađena u Rusiji. Odatle se uoči Vidovdana na konjima krenulo u boj.
Vidovdan je slava grada Kruševca, a slavlja traju ceo mesec uz koncerte duhovne muzike, kulturne programe i trpezu iz doba kneza Lazara…
Lazarica nikada nije rušena niti pretvarana u džamiju, što je bila sudbina mnogih pravoslavnih crkava.
2. Gornjak
“Od Velikog sela do samoga Ždrela ko da je vila neka ćilim razastrela“, upravo su stihovi kojim je veliki Đura Jakšić iskazao zadivljenost manastirom koji je ime nosio po srednjovekovnom gradu nadomak današnjeg Petrovca na Mlavi. I zaista, ova zadužbina kneza Lazara Hrebeljanovića, danas poznata kao manastir Gornjak, ostavlja bez daha šćućurena među gustim šumama planine Ježevica, prislonjena na homoljske stene, te ga ponekad zovu i Mali Ostrog.
Lazar je 10 godina pre Kosovskog boja podigao bogomolju Vavedenje Presvete Bogorodice, a tik iznad nje, povezana strmim stepenicama, uklesana u stenu, stoji skrivena pećina isposnica Grigorija Gornjačkog.
I manastir i isposnica su u te slavne dane srpske srednjovekovne države imali veliki ugled u narodu, pre svega zahvaljujući ktitoru knezu Lazaru. Onda su došli Turci. Oni su palili, Srbi su gradili. Manastir je do sada sedam puta rušen. Turski osvajači razorili su i spalili prvobitni živopis i manastir pretvorili u sedište svoje vlasti, tako da obrisi fresaka koje danas postoje u manastiru uglavnom su iz 18. veka. Tek kad je Srbija u 19. veku oslobođena, knez Miloš Obrenović je učinio mnogo kako bi se svetinja obnovila.
Kraj manastira Gornjak obznanjen je poraz na Kosovu
Nadomak Gornjaka je Voda koja ćuti, mesto na kom je, prema predanju, glasnik narodu objavio da je srpska vojska izgubila bitku na Kosovu, pa je tad sve zamuklo, pa i reka.
3. Ravanica
Ovaj manastr je grobna kuća kneza Lazara
Podno Kučajskih planina leži Ravanica, jedan od naših najvećih manastira, a u njoj mošti cara Lazara. Posle Kosovske bitke knez Lazar je sahranjen u Crkvi Svetog Spasa u Prištini, a 1391. njegove mošti su premeštene u Ravanicu. Monasi su ih 1690, bežeći od Turaka, poneli na sever, nakon čega su bile u manastiru Vrdnik na Fruškoj gori, pa u Beogradu, da bi ih 1988. monasi vratili u Ravanicu.
Ovo drevno zdanje, koje je knez Lazar zidao sebi za grobnu kuću, od 1946. je ženski manastir. Odmah po ulazu u svetinju stoji freska cara Lazara, oslikana u 18. veku. Ženski manastir, ima 30 monahinja, od kojih je njih 15 u Ravanici, a isto toliko u tridesetak kilometara udaljenom manastiru Sveta Petka, gde se nalazi i dom za mentalno obolele. Monahinje se svake godine smenjuju – njih 15 se vraća u Ravanicu, odakle u Svetu Petku odlazi isto toliko monahinja da se staraju o bolesnima.
Većina fresaka u Ravanici je od nastanka manastrira, iz 14. veka. Nisu restaurirane kako bi zadržale izvorni izgled.
kurir.rs/nsuzivo.rs
