Misija OEBS-a na Kosovu i Metohiji registrovala je porast incidenata počinjenih na kulturnom nasleđu i verskim lokalitetima poslednjih godina, navodeći da je većina slučajeva u kojima motiv nije novac, zabeležena u crkvama i na grobljima koji pripadaju Srpskoj pravoslavnoj crkvi i srpskoj pravoslavnoj zajednici.
U publikovanom izveštaju o zaštiti kulturnog nasleđa na KiM od januara 2014. do decembra 2020. godine, OEBS navodi prijavu 247 incidenata na kulturnom nasleđu i verskim lokalitetima. Među njima 112 slučajeva su krađe novca ili imovine.
“U poređenju sa krađama u kojima je motiv novac, incidenti u kojima su mete kulturno nasleđe i verski lokaliteti, a u kojima motiv nije novac, pokazuju drugačiji trend jer je 57 odsto od preostalih 135 incidenata počinjeno u crkvama i na grobljima koji pripadaju Srpskoj pravoslavnoj crkvi, dok je 24 odsto bilo usmereno protiv verske imovine Islamske zajednice”, saopštava OEBS u izveštaju.
Dodaje da je u ekonomski motivisanim incidentima više od polovine slučajeva zabeleženo u džamijama. U više od trećine, ili 38 odsto slučajeva ova vrsta krađe dogodila se u bogomoljama Srpske pravoslavne crkve. Vrlo malo slučajeva je prijavljeno iz katoličkih crkava – oko četiri odsto.
Dogodilo se 86 incidenata vandalizma na verskim objektima. Više od polovine njih, 48 slučajeva, bilo je usmereno protiv verskih objekata Srpske pravoslavne crkve, dok je 25 počinjeno protiv Islamske zajednice.
Vandalizam se ogleda u bacanju kamenja na prozore, oštećenju vrata i brava, destruktivnim radnjama na grobljima, uništenju i krađi ikona.
U ugrožavanju srpske baštine dogodili su se slučajevi remećenja na srpskim grobljima, bacanja kamenja na crkve i svešteničke konake. Napadi su uključivali grafite sa uznemirujućim porukama na zidovima i vratima objekata povezanih sa SPC i postavljanje albanske zastave na ogradu groblja Srpske pravoslavne crkve.
U misiji su registrovali šest dela skrnavljenja, pri čemu je u jednom slučaju vandalizovana srpska pravoslavna Crkva Svete Petke u selu Drsnik u opštini Klina. U pet slučajeva oštećena su groblja i nadgrobni spomenici, a u isto toliko slučajeva meta krivičnih dela bili su lokaliteti Srpske pravoslavne crkve.
U većini slučajeva nije utvrđeno ko je počinilac
O svim incidentima protiv kulturnog i verskog nasleđa policija je informacije prenela tužilaštvu. Međutim, samo ograničen broj je dalje obrađen i prosleđen pravosuđu. U većini slučajeva ili nije moglo da se utvrdi ko je počinilac ili je šteta bila mala.
“Kako većina počinilaca nije mogla da bude identifikovana, njihovi pojedinačni motivi da izaberu kulturno nasleđe kao metu, osim u slučaju krađa povezanih sa novcem, ostaju nejasni. Zakon, a posebno Krivični zakonik, predviđa sankcije za krivična dela počinjena protiv kulturnih dobara. Međutim, dugo trajanje sudskih postupaka i neodgovarajuće kazne, pa čak i oslobađajuće presude, ne odvraćaju potencijalne počinioce od činjenja krivičnih dela protiv kulturnog nasleđa i verskih zajednica”, ocenjuje se u izveštaju OEBS-a.
Od 2014. godine predstavnici opština, kao što su predsednik opštine ili opštinski odbor za bezbednost u zajednici (OOBZ), osudili su svega 18 od 247 pomenutih incidenata, zbog čega OEBS preporučuje neophodno ojačavanje napora da se javno osude incidenti protiv lokaliteta verskog i kulturnog nasleđa.
Takođe, neophodno je unaprediti saradnju Ministarstva kulture, omladine i sporta sa opštinama, Policijom i Kforom kako bi se osiguralo odgovarajuće nadgledanje kulturnog nasleđa i verskih lokaliteta.
Specijalizovana jedinica policije za kulturno nasleđe patrolira na 24 lokaliteta, uključujući 22 crkve i manastire SPC. Nasleđe Srpske pravoslavne crkve i verski lokaliteti uživaju bolji status zahvaljujući specijalnim zaštitnim zonama, ali, nekontrolisan razvoj ugrožava zaštitu lokaliteta u ovim zonama.
OEBS je uočio pozitivne korake u institucionalnom poštovanju Zakona o specijalnim zaštitnim zonama. Međutim, nekontrolisan razvoj, uglavnom bespravna gradnja i rušenje objekata nasleđa, i dalje izaziva zabrinutost zbog načina na koji utiče na zaštitu lokaliteta specijalnih zaštitnih zona.
rts.rs
