Srpsko narodno pozorište slavi danas 161. rođendan. Početkom 1861. godine Jovan Jovanović Zmaj, jedan od najvećih liričara srpskog romantizma i Stevan Branovački srpski pravnik, političar, gradonačelnik Novog Sada i predsednik Matice srpske, uputili su poziv građanima da svojim prilozima pomognu otvaranje narodnog pozorišta a ono je uz prefiks Srpsko osnovano na današnji dan u tadašnjoj Carevini Austriji (od 1867. Austrougarska monarhija).
Iste, 1861. godine je osnovano Društvo za SNP, čiji je prvi predsednik bio upravo Branovački a među osnivačima, naravno, za SNP najvažniji, bio je Jovan Đorđević, prethodno sekretar Matice srpske, urednik Letopisa, a potom upravnik SNP-a, ali i autor teksta srpske himne “Bože pravde”. Ipak, na odobrenje za rad Društva čekalo se do 18. jula 1865. kada ga je car Franc Jozef potpisao.
Prvi upravnik bio je Jovan Đorđević, koji je na toj funkciji ostao do 1867. kada se odazvao pozivu kneza Mihaila i sa polovinom glumaca otišao u Beograd i osnovao Narodno pozorište. Na Đorđevićevo mesto došao je Antonije Hadžić. Pozorište je osnovano sa devetoro glumaca: Dimitrije Ružić, Dimitrije Marković Kikinđanin, Nikola Nedeljković, Kosta Hadžić, Mihailo Gavrilović, Mihailo Rac(ković), Mladen Cvejić, Stevan Čekić i Draginja Popović (kasnije Ružić), a sutradan, 17. jula, su primljeni i Ljubica Popović, Milica Grunčić i Nikola Zorić. Prva predstava bila je Prijatelji Lazara Lazarevića i Muški metod i ženska majstorija Lajoša Kevera 23. jula 1861.
Na osnovu dostupne građe i literature dr Milena Leskovac kaže da je SNP davalo predstave po svim mestima u Vojvodini, ali je gostovalo i van Vojvodine. U Novom Sadu predstave su igrane u dvorani na spratu kafane “Kod sunca”, u sali kafane “Kod kraljice Jelisavete” (današnji hotel “Vojvodina”), leti u areni “Kod Zelenog venca” (na mestu današnjeg Apolo-centra), od 1872. do 1892, kada je srušena zgrada na Trifkovićevom trgu i od 1895. u Dunđerskovom pozorištu (nalazilo se u dvorištu današnjeg Hotela “Vojvodine” i izgorelo u požaru 22. januara 1928), pozorišna zgrada koju je veleposednik Lazar Dunđerski ustupio Srpskom narodnom pozorištu. Nova zgrada je sagrađena 1981. godine po projektu poljskog arhitekte Viktora Jackijeviča koji je pobedio na međunarodnom konkursu.
Srpsko narodno pozorište je uvek bilo jedan od najvažnijih kulturnih institucija u zemlji, a ne treba zaboraviti da je taj teatar inicirao osnivanje drugih kulturnih institucija, kao što su Sterijino pozorje 1956, Akademiju umetnosti 1970. i Pozorišni muzej Vojvodine 1982.
blic.rs
