Postanak ove ulice, ali i čitavog kraja, vezan je za doseljavanje stanovnika sela Almaša, koje se nalazilo na močvarnom zemljištu negde između današnjeg Temerina, Nadalja, Siriga i Srbobrana.
Oni su se preselili u Petrovaradinski šanac (današnji Novi Sad) na samom početku 18. veka. Nastanili su se zajedno na tadašnjoj krajnjoj periferiji Petrovaradinskog šanca, na Suvoj gredi, iza zadnjih kuća kod velike bare. Almašani su tokom 1718. godine na tom području obrazovali svoje naselje.
U početku je Almaški kraj bio siromašan, a njegovi žitelji stanovali su u skromnim kućama napravljenim od pruća, oblepljenim blatom i pokrivenim trskom. Žene su, zajedno sa decom, obrađivale zemlju, što su činili i muškarci za vreme mira u svojstvu slobodnih seljaka.
Najznačajniji objekat u Almaškoj ulici je, bez sumnje, Almaška crkva, hram Sveta Tri jerarha Srpske pravoslavne crkve.
Prvu crkvu u Almaškom kraju podigli su doseljenici iz sela Alamaš. Crkva je sazidana od lošeg materijala, pruća, dasaka, trske i blata, onako kako su siromašni žitelji bili u mogućnosti, ali sa puno ljubavi.
Želja stanovnika Almaškog kraja da imaju najveću crkvu potiče još od stava prvih Novosađana koji su se još onda delili po kraju u kom žive.
Naime, oni koji su živeli od tadašnjeg Dunavskog mosta prema Sabornoj crkvi i dalje prema Temerinskom putu bili su u centru grada i smatrali su sebe za gospodu, a Almašane i ostale za paore i nižu klasu. Želeći da svoju vrednost, odanost i ljubav prema svom kraju i crkvi dokažu novosadskoj gospodi, onima koji su u to vreme već uveliko sagradili novu Sabornu, Nikolajevsku, Uspensku i Jovanovsku crkvu, Almašani su odlučili da sagrade najveću crkvu u gradu.
Nova crkva građena je oko stare u kojoj se i dalje bogoslužilo, sve dok poslovi oko izgradnje nove crkve nisu završeni. Tek tada je stari hram srušen, materijal iznet, posle čega je nova Almaška crkva osvećena 1797. godine.
Ova crkva koja stoji i danas, je bila oštećena u bombardovanju 1849. godine, pa je krov tornja u obnovi dobio neobičan oblik i jedinstven oblik.
Ovu crkvu bi obavezno trebali posetiti, ako do sada niste, jer predstavlja pravo kulturno blago.
Almaška ulica je i tada vodila do Alamške crkve, a oko crkve je bilo groblje, kao i oko svih ostalih crkava u gradu.
Kao i većina ulica ovog kraja, i Almaška pomalo krivuda. Glavni razlog za krivudave ulice ovog kraja je taj što su one nastajale na obalama dunavskih rukavaca, pa kako je rukavac vijugao, tako su i ulice formirane.
Nekada je cela ulica bila kaldrmisana, ali se i pored toga dizala velika prašina tokom sušnih vremena, a posle kiše i zimi gacalo po blatu.
Kada prolazite ovom ulicom tokom letnjih meseci možete da se sakrijete pod „debelu hladovinu“ bujnih krošnji drveća, od kojih je svakako najveća krošnja ona ispred hrama.
Posleratni gradski urbanisti planirali su da čitav kraj, pa i Almašku ulicu, modernizuju novogradnjom i visokogradnjom. Međutim, od toga se odustalo kada su otvorena nova gradilišta na Novom naselju i kada je grad počeo da se razvija u tom pravcu.
Zbog toga je Almaška ulica sačuvana u gotovo neizmenjenom obliku do današnjih dana.
Čitav Almaški kraj proglašen je krajem 2019. godine za kulturno-istorijsku celinu odlukom Vlade Republike Srbije, a radovi na njegovom očuvanju i rekonstrukciji počeli su 2023. godine.
Radovi na ovom istorijski značajnom delu grada obuhvatiće rekonstrukciju saobraćajnih površina , kao i fasada i krovova.
Osim toga, kako bi ovaj važan kulturno-istorijski deo grada ušao u 21. vek i bio sačuvan za buduća pokoljenja, radiće se i na komunalnoj i vodovodnoj mreži i na javnoj rasveti. Takođe, radovi će obuhvatiti uređenje parternih površina, hortikulturno uređenje, urbani mobilijar i turističku signalizaciju.
Prilikom rekonstruisanja i obnavljanja stil i karakteristike lokaliteta biće očuvani, pa će objekti biti restaurirani, a ne izmenjeni.
Uostalom, kada ste u mogućnosti, iskoristite slobodno vreme, izađite i prošetajte ovom ulicom, ali i ostalim ulicama ovog kraja i zakoračite u svojevrstan vremeplov, kada je Novi Sad još bio Petrovaradinski šanac, a kuće ukrašavane bogatim i zanimljivim ornamentima.
Videćete da one ništa manje ne zaostaju za ostalim ulicama starog Novog Sada, iako više nisu tako prometne i značajne kao nekada.
gradskeinfo.rs
