Bulevar Mihajla Pupina nastao je nakon Prvog svetskog rata, nakon strateške odluke tadašnjih gradskih vlasti da urbanistički razvoj grada usmere ka Dunavu.
Nekadašnja močvarna površina između centra grada i Dunava je nasipanjem sanirana i time je omogućeno stvaranje jedne od najlepših ulica u Novom Sadu.
Prvobitno ime ove ulice bilo je Bulevar Kraljice Marije.
Važnost ove ulice je povećao novosagrađeni most Kraljevića Tomislava u nastavku Bulevara i koji je saobraćaj prebacivao preko Dunava na sremsku stranu.
Pored arhitekte Brašovana, na potezu Bulevara svojim delima se istakao i Đorđe Tabaković. Njih dvojica su dali pečat predratnom izgledu ovog dela grada.
Posle Drugog svetskog rata Bulevar menja ime u Maršala Tita.
Tokom devedestih godina 20. veka Bulevar dobija današnji naziv, Bulevar Mihajla Pupina.
U doba SFRJ, tadašnje gradske arhitekte donele su odluku da bulevar koji se do tada završavao na raskrsnici sa ulicama Žarka Zrenjanina i ulice Modene, produže do Uspenske ulice.
Spajanjem Varadinskog mosta (mosta Duga) sa Uspenskom ulicom i dalje ulicom Jovana Subotića, stvoren je saobraćajni poluprsten oko centra koji je centralni gradski Trg Slobode i okolne ulice oslobodio gustog motornog saobraćaja.
Tada su duž Bulevara izgrađene poslovne zgrade i robne kuće, kao i (dosta kasnije) pothodnik za lakše kretanje pešaka.
Prilikom probijanja novog dela Bulevara porušeno je nekoliko istorijski i stilski vrednih građevina, između kojih je i Jermenska crkva, jedinstvena na ovim prostorima.
Ovu ulicu odlikuju neka od najznačajnijih dela arhitekture 20. veka u Novom Sadu.
Zgrada DTD-a
Kada se u Novi Sad ulazi iz pravca Varadinskog mosta (mosta Duga), jedna od prvih građevina koja dočekuje putnike je velelepna bela zgrada DTD-a (zgrada direkcije Dunav–Tisa–Dunav), a danas zgrada Voda Vojvodine.
Zgrada DTD-a izgrađena je 1954. godine, po projektu arhitekte Branislava Ristića.
Iako se u ovom objektu danas nalazi drugo preduzeće, „Hidrozavod DTD“ je preseljen na potpuno drugu adresu, a sa bočne fasade zgrade skinut natpis DTD i zamenjen natpisom aktuelnog preduzeća koje u njemu posluje, među Novosađanima je za orjentaciju po gradu i dalje ukorenjen naziv „Zgrada DTD-a“.
Zgrada Radničkog doma
Sa druge strane ulice nalazi se zgrada Radničkog doma, podignuta 1931. godine, a arhitekta Dragiša Brašovan je za ovu lepotu dobio nagradu na izložbi moderne arhitekture u Pragu.
Kada je otvoren, prvobitno je nosio naziv Dom Radničke Komore i bio je mesto susreta onih koji su štitili prava, moralne i materijalne interese radnika u Kraljevini Jugoslaviji.
Pored ulaza u ovu zgradu je impresivna statua radnika i natpis „Svom velikom učitelju – prvoborcu Svetozaru Markoviću, Radnička klasa Vojvodine“.
U ovoj zgradi danas se nalazi nekoliko sindikalnih udruženja, političkih organizacija i night strip – tease club Kiss.
Srednja generacija Novosađana ovo mesto pamti po tome što se u prostoru današnjeg striptiz kluba nekada nalazilo kultno mesto – klub „Studio 24“.
U „Studiju 24“ održavane su pank – rok svirke i bio je jedno od najboljih mesta za gluvarenje u gradu.
Zgrada narodnog zdravlja u Novom Sadu ( Dom zdravlja Bulevar)
Dijagonalno od zgrade Radničkog doma, preko raskrsnice, nalazi se Zgrada narodnog zdravlja u Novom Sadu, koja će uskoro proslaviti svoj vek postojanja.
Priču o ovom objektu smo pisali u jednom od ranijih tekstova, a tekst možete pročitati ovde:
Zgrada Crvenog krsta
Kada se nastavi dalje niz ulicu i prođe Dunavski park, dolazi se do zgrade Crvenog krsta, koja se nalazi na samom uglu Bulevara Mihajla Pupina i Pionirske ulice.
Crveni krst nastao je iz Dobrotvorne zadruge „Srpkinja Novosatkinja“, koje je okupljalo 59 uglednih žena iz Novog Sada i okoline.
Kada su se 29. marta 1881. godine okupile u srpskoj gimnaziji, kako bi, kroz Dobrotvornu zadrugu “Srpkinja Novosatkinja” pomogle onima kojima je pomoć najpotrebnija, ni same nisu slutile da će tim svojim nesebičnim činom postaviti čvrste temelje najhumanije svetske organizacije – Crvenog krsta.
Zgrada Crvenog krsta je sazidana 1930. godine, prema projektu čuvenog arhitekte Đorđa Tabakovića.
Banovinski kompleks
Između dva svetska rata, u ovoj ulici izgrađen je Banovinski kompleks prema projektu Dragiše Brašovana.
Dunavska banovina, sa centrom u Novom Sadu, postojala je kao upravna i samoupravna teritorijalna jedinica Kraljevine Jugoslavije od 1929. do 1941. godine.
Zakonom o nazivu i podeli Kraljevine na upravna područja, od 3. oktobra 1929, država je podeljena na devet banovina i Upravu Grada Beograda.
Velelepna palata, koju većina Novosađana naziva zvučnim i prepoznatljivim imenom – Banovina, a koja danas predstavlja sedište Vlade, Vladine administracije i Skupštine AP Vojvodine, građena je kao sedište Dunavske banovine sa njenim upravnim telom i Većnicom kao integralnim delom arhitektonskog kompleksa u kojem je stolovao od kralja postavljeni ban.
Od trenutka kada je završena gradnja, ova prelepa palata postala je, u estetskom smislu, najveća i najlepša građevina, ne samo u okviru Dunavske banovine i kao njen dministrativni centar, već i na prostoru cele tadašnje države.
Ovu zgradu straiji Novosađani zovu „Zgrada Izvršnog Veća, prema nazivu koji je bio u opticaju u doba socijalizma, dok je mlađima bliskiji stari naziv „Banovina“.
Dom Novosadske trgovačke omladine
Preko puta Banovine nalazi se Dom Novosadske trgovačke omladine.
Na fasadi zgrade nalazi se jedan od najdugovečnijih javnih natpisa na novosadskim fasadama – Dom Novosadske trgovačke omladine.
Za one koji ne znaju, Novosadska trgovačka omladina bila je staleška organizacija osnovana 1902. godine, prema uzoru na beogradsku.
Ubrzo nakon osnivanja, postaje jedno od najmoćnijih udruženja u Kraljevini Srbiji.
Njeno osnivanje trebalo je da utiče na vaspitanje srpskog trgovačkog podmlatka i podizanje domaćeg trgovačkog staleža na što viši nivo.
Tim povodom, u zgradi su bile večernja škola, biblioteka, knjižara i svečana sala, zatim kancelarije trgovačke omladine, prostorija za njene društvene programe, kao i stambeni deo i poslovni prostor.
Zgrada bivše Mađarske gimnazije i Jermenska crkva, objekti kojih više nema
Prilikom izgradnje produžetka tadašnjeg Bulevara Maršala Tita, na trasi puta su se našli objekti bivše Mađarske gimnazije i Jermenske crkve, koji su zbog toga srušeni.
Bivša zgrada Mađarske gimnazije obavljala je obrazovnu ulogu do 1922. godine, da bi posle Drugog svetskog rata bila zgrada muzeja.
Jermenska crkva u Novom Sadu se nalazila pored zgrade Mađarske gimnazije i takođe je srušena kako bi se trasirao novi bulevar.
Jermenska crkva u Novom Sadu je bivša jermenska, parohijska crkva u Novom Sadu, posvećena sv. Grguru Prosvetitelju, koja je od svog nastanka u prvoj polovini 18. veka pa sve do rušenja 1963. godine pripadala Jermenskoj istočnokatoličkoj crkvi.
Inače, prema pojedinim izvorima, još 1948. godine umro je poslednji vernik jermenske crkve – stara Jermenka, a crkva je od tada, pa sve do rušenja 1963. godine bila zaključana.
Danas se na ovom mestu nalazi velelepna i moderna zgrada sa nazivom Pupinova palata
Bazar i NORK
„Panonija Bazar”, je bila najveća robna kuća u Novom Sadu i Vojvodini, a projektovao ju je za trgovačko preduzeće „Stoteks” ljubljanski arhitekta Milan Mihelič, 1972. godine.
Od otvaranja do 1984. godine nosila je naziv „Novi Sad” i smatrala se jednom od najlepših trgovačkih kuća u zemlji.
Na prodajnom prostoru od preko 11.000 kvadratnih metara danas su smešteni mali butici mahom s tekstilnom robom.
Nalazi se na Bulevaru Mihajla Pupina broj 1, pored podzemnog prolaza.
Nork je počeo da se gradi 1971. godine, a završen je 28. juna 1972.
„Nork” je bio upola manji od Bazara, prostirao se na 5.700 kvadratnih metara, koji su obuhvatali suteren, prizemlje i tri sprata.
Poput „Stoteksa”, i tu su se mogli kupiti nameštaj, tekstil, galanterija, pozamanterija, konfekcija, obuća, elektrotehnička, parfimerijska i hemijska roba, sportska oprema…
Posebna atrakcija za decu bile su pokretne stepenice, na čijem kraju su ih čekali konjići, rakete i autići kojima je za pokretanje bila dovoljna metalna dvodinarka.
Investitor „Norka” bilo je Trgovinsko preduzeće „Zvezda”
Bioskop Arena (Arena Cineplex)
Godine 1969. Novi Sad je dobio potpuno nov i savremeno opremljen bioskop „Arena“, koji je dugo godina bio najveći u gradu.
Otvaranje je održano 10. jula, a prvi prikazani film bilo je ”Labudovo jezero”.
U novembru 2008. godine bioskop „Arena“ je prestao sa radom.
Projekcija filma o Džejmsu Bondu “Zrno utehe”, 19. novembra, poslednji je film koji je prikazan u tadašnjoj Areni.
Ko je bio Mihajlo Idvorski Pupin, čovek po kome se danas zove jedan o centralnih novosadskih bulevara?
Kada se priča o našem velikom naučniku, većina ljudi ni ne zna da mu je puno ime i prezime bilo Mihajlo Idvorski Pupin.
Naime, sam je svom imenu dodao Idvorski, po mestu rođenja Idvoru, malom mestu u Banatu, kako bi ga ono, pa makar živeo i na drugoj strani planete, uvek pratilo.
Bio je srpski i američki naučnik, teoretski fizičar, pronalazač, profesor na Univerzitetu Kolumbija, počasni konzul Srbije u SAD, dobitnik Pulicerove nagrade za autobiografsko delo „Od pašnjaka do naučenjaka“.
Njegovim zalaganjem je Banat danas u sastavu Republike Srbije i njegovom zaslugom se 1918. godine zastava Srbije prvi put u istoriji zavijorila iznad Bele kuće, u čast herojskog srpskog naroda.
Njegova tajna veza sa Helen Dženkins srpskom narodu donela je deo Menhetna. Ova bogata žena, filantrop i mecena, zahvaljujući Pupinu zavolela je srpski narod. Dala nam je deo Menhetna sa dve građevine, opremala je bolničarke koje su iz sveta išle da pomažu srpski narod tokom Velikog rata. Ljubav prema jednom čoveku, za nju je značila ljubav prema celom narodu.
Državni neprijatelj
Uvek je gajio veliku ljubav prema otadžbini, pa je testamentom ostavio značajna sredstva ondašnjoj državi za školovanje i podršku najboljim talentima iz raznih naučnih oblasti. Ta želja mu nikada nije ostvarena.
Novčana sredstva, kao i lična imovina su razvučeni i pokradeni, a igrom slučaja nove vlasti posle Drugog svetskog rata su ga proglasile za saradnika okupatora, iako je on umro 1935. godine, znatno pre početka rata.
Naime, Pupinova imovina prvi put je oduzeta u vreme NDH i Ante Pavelića, jer je deo sredstava bio na računima zagrebačkih banaka. Srpsko-amerikanska banka iz Beograda bila je vlasnik 1.230 deonica Srpske banke u Zagrebu, a Pupin je posedovao 338 deonica u toj banci. Te akcije su imale malu vrednost u odnosu na njegovu ostalu zaostavštinu. Zato ih nije bilo u testamentu, te pravo raspolaganja nije preneseno na drugo lice. Njihova vrednost danas bi bila oko 200.000 evra.
Bilo kako bilo, rukovodstvo Srpske banke je u novembru 1945. proglašeno saradnikom sa režimom Ante Pavelića, pa su i svi deoničari proglašeni saradnicima ratnih zločinaca. Tako je i Pupin, koji je umro 1935, mrtav proglašen za državnog neprijatelja.
Veliki ljudi bacaju veliku senku
Autobiografija koju je čitao ceo svet, nije imala zadatak da govori o svakodnevnom životu, već je pisana sa ciljem da Amerikancima predstavi srpski narod i srpsku majku.
Znamo da je oženio udovicu Saru Katarinu Džekson i da je ona sa sobom u brak dovela dečaka i devojčicu, Frederika Džozefa i Meri Virdžini Agate, o kojima je Pupin brinuo s očinskom ljubavlju. On ih je i posle majčine smrti pripremio za život, brinući o njihovom školovanju, ženidbi i udaji.
Posinak je nasledio od Mihajla Pupina potrebu da čini dobro i bio je jedan od najvažnijih ljudi Crvenog krsta. Iz braka sa Sarom Katarinom Džekson imao je ćerku Varvaru Ivanku Pupin.
Posle smrti supruge, nakon samo 8 godina braka, Pupin svu svoju pažnju posvećuje ćerki Vavi, iako se kasnije nije slagao sa njenim pogledima na život i problematičnim ponašanjem, ostavlja joj veliki deo svoje zaostavštine (njoj, Kolumbija univerzitetu i svom fondu).
Međutim, Vava je najvećim delom tog novca isplatila ogromne kockarske dugove svoga muža, a imanje i kuću u Norfolku, koje je Pupin nazivao svojim američkim Idvorom, prodala je jednoj sekti koja je potom organizovala aukciju na kojoj su prodate i Pupinove lične stvari.
Vava je preminula u Nju Jorku u 73. godini (1962.), ne ostavivši za sobom potomstvo nakon dva braka.
Kaže se da veliki ljudi bacaju veliku senku i da njihovoj deci nikada nije lako, te da uglavnom čitav život provedu u toj senci, noseći breme uspeha svojih roditelja.
gradskeinfo
