Srpska pravoslavna crkva danas proslavlja utemiljivača srpske crkve, države i školstva, Svetog Savu.
Sveti Sava rodjen je 1169. godine kao najmladji sin srpskog župana Stefana Nemanje. Svetovnog života se odrekao i veoma mlad zamonašio u ruskom manastiru Sveti Pantelejmon. 1219. godine u Nikeji je izdejstvovao autekafolnost srpske crkve.
Sveti Sava se smatra začetnikom srpske srednjovekovne književnosti, pa je stoga i zaštitnik prosvetnih ustanova.
Zajedno sa ocem Stefanom, zamonašenim kao Simeon, sveti Sava je osnovao manastir Hilandar i izgradio još 14 manastira, zbog čega je ostao zabeležen kao ktitor prve srpske duhovne zajednice na Svetoj gori. Sava je preminuo 1235. godine u bugarskom gradu Trnovu.
Knez Miloš Obrenović je 1823. godine naredio da se Dan Svetog Save obeležava kao školska slava u Srbiji.
Sveti Sava je napisao manastirske tipike – Karejski, Hilandarski i Studenički tipik. Prevodio je sa grčkog i posrbio važne pravno-teološke tekstove, Zakonopravilo, što je prevod Justinijanove Šeste novele. To važno pravno delo određuje odnose crkve i države putem takozvane simfonije.
Prevodio je Hipokrata i Galena i prikupljao srednjovekovne medicinske zapise, od kojih je nastao Hilandarski medicinski kodeks. U Hilandaru je 1198. godine osnovao prvu bolnicu.
Izdvojio je najvažnije iz srpske tradicije, oplemenio je i povezao sa najvećim duhovnim i civilizacijskim dostignućima svog vremena. Veoma mlad, oko 1192. godine, otišao je u Svetu Goru gde se zamonašio u ruskom manastiru Sveti Pantelejmon.
U Nikeji je 1219. od vizantijskog cara Teodora Laskarisa i vaseljenskog patrijarha Manojla i Haritopula izdejstvovao autokefalnost (samostalnost) srpske crkve i srpsku arhiepiskopiju, za čije je središte odredio manastir Žiču.
Bio je neobično vešt i u državno-diplomatskim poslovima. Godine 1208, u manastiru Studenici nad očevim telom, koje je preneo sa Svete Gore, izmirio je svoju zavađenu braću Vukana i Stefana.
Umro je u Trnovu 25. januara 1236. godine, na povratku iz hodočašća u Jerusalim. Vest o smrti Rastka Nemanjića stigla je u Srbiju 27.januara, pa se u SPC na taj dan služe liturgije. Njegove mošti sahranjene su u manastiru Mileševi 1237. godine, a 1594. naredba velikog vezira Sinana paše spalila je mošti Svetog Save u Beogradu, na Vračaru.
nsuzivo.rs
