Srbi se mole Svetom Nikoli već vekovima
Sveti Nikola, jedan od najpoštovanijih hrišćanskih svetaca, bio je prisutan u mnogim delovima sveta, ali nigde nije imao tako dubok i specifičan značaj kao kod Srba.
Njegov kult počinje u Vizantiji, gde je već u 6. veku car Justinijan podigao crkvu posvećenu ovom svetitelju u Carigradu. Tokom vekova, širenje kulta Svetog Nikole nije se zaustavljalo, već je stiglo i do udaljenih krajeva poput Rusije, gde je postao nezaobilazni deo duhovnog života.
Njegov lik često se pojavljuje uz Bogorodicu i Hrista, a priče o njegovim čudima prenošene su kroz narodne pesme, priče i crkvene zapise. Sveti Nikola postao je simbol zaštitnika putnika, brodolomnika, paćenika, ali i svih obespravljenih i slabih.
Sveti Nikola i srpski vladari
Veliku ulogu u širenju kulta Svetog Nikole među Srbima imala je dinastija Nemanjića. Stefan Nemanja podigao je prvi srpski manastir posvećen Svetom Nikoli u Toplici, postavši uzor za buduće zadužbine srpskih vladara. Nemanjići su podizali manastire i crkve posvećene Svetom Nikoli širom srpskih zemalja, uključujući Pribojsku Banju, Vranjinu, Pećku patrijaršiju, kao i crkve u Prizrenu i Psači.
Posebno se istakao kralj Milutin, koji je podigao kapelu Svetog Nikole u Bariju, na mestu gde počivaju mošti svetitelja. Njegova posvećenost kultu Svetog Nikole bila je vidljiva i kroz darivanje ikona optočenih zlatom i srebrom. Kralj Milutin je svojim zadužbinama dodatno ojačao ulogu Svetog Nikole u srpskoj pravoslavnoj tradiciji.
Narodna verovanja i priče o Svetom Nikoli
Narodna vera o Svetom Nikoli duboko je ukorenjena u srpskoj tradiciji. Sveti Nikola nije samo svetac crkvenih knjiga, već i narodni čudotvorac. Narodne pesme, koje je zabeležio Vuk Karadžić, pripovedaju o čudima svetitelja, poput spasenja 300 kaluđera na putu ka Svetoj Gori.
Prema verovanjima, Sveti Nikola je bio gospodar vode i čuvar duša pokojnika, što je u vezi sa starim slovenskim verovanjima.
Njegova čuda su bila prisutna u svakodnevnom životu naroda, što je dodatno učvrstilo njegov kult među Srbima.
Krsna slava Sveti Nikola
Sveti Nikola je najčešća krsna slava među Srbima. Prema podacima iz 1939. godine, gotovo polovina građana Beograda slavila je Svetog Nikolu kao svoju krsnu slavu. Ova tradicija je posebno snažna zbog vremena kada se praznuje — tokom božićnog posta, što je omogućavalo porodicama da lakše organizuju slavlje.
Pojedini istraživači smatraju da je masovno krštavanje Srba u hrišćanstvo vršeno upravo tokom obreda posvećenih Svetom Nikoli, što je dodatno učvrstilo njegov značaj među Srbima. Danas se ova slava obeležava širom sveta, gde god žive Srbi, od Panonske nizije do Jadrana i Crne Gore.
Sveti Nikola tokom ratova i stradanja
Tokom ratova, Srbi su se posebno molili Svetom Nikoli. Tokom Prvog svetskog rata, srpski vojnici su pevali Svi mole Svetog Nikolu, jedinu silu na moru, dok su se kretali na francuskim brodovima. Ova molitva je kasnije zabeležena i u pesmi “Kreće se lađa francuska”.
Vojnici su verovali da će ih Sveti Nikola čuvati na moru i da će njihova sudbina biti bolja uz njegovu zaštitu. Zbog toga su mnogi brodovi, kako vojni tako i trgovački, nosili ikone Svetog Nikole kao amajlije za sreću i zaštitu od brodoloma.
Zaveštanje Svetog Nikole Srbima
Sveti Nikola nije stradao kao mučenik, niti je bio poznat kao teolog, ali je postao simbol zaštitnika prave vere i pravde. Srbi su u njemu prepoznali oličenje borca za pravoslavlje i pravdu. Srpski episkopi često ističu da, iako Srbi nisu uvek najrevnosniji sledbenici crkvenih dogmi, oni Svetog Nikolu smatraju ličnim zaštitnikom, kome se obraćaju direktno, bez posrednika.
Danas, oko 1.300 srpskih crkava i manastira posvećeno je Svetom Nikoli, što pokazuje obim kulta ovog svetitelja. Njegovo prisustvo je duboko ukorenjeno u srpskoj istoriji, kulturi, tradiciji i narodnoj svesti. Njegova slava i dalje se obeležava u mnogim srpskim domovima, od Jadrana do Panonske nizije, od Crne Gore do Vojvodine.
Sveti Nikola nije samo svetac — on je simbol zajedništva, snage i vere srpskog naroda. Njegov kult traje vekovima, učvršćen kroz zadužbine, narodne priče, krsne slave i narodno predanje. On je svetac koji nije samo u crkvenim knjigama, već i u svakodnevnom životu Srba, kao čuvar, zaštitnik i oslonac u teškim vremenima.