Danas se sećamo jednog od najtužnijih događaja u novijoj srpskoj istoriji… O njemu su opevane pesme, izgrađeni spomenici, memorijalni kompleks, pa čak i snimljen film.
Na današnji dan, 21. oktobra 1941. godine, u Kragujevcu i okolini dogodilo se masovno streljanje – jedan od najtragičnijih događaja u okupiranoj Srbiji u Drugom svetskom ratu.
Nemačka kaznena ekspedicija izvršila je tada masakr, u znak odmazde, nad više hiljada srpskih civila.
Kako istorijski izvori navode, povod za streljanje bili su nemački gubici u borbi sa jedinicama pokreta otpora 16. oktobra na putu Kragujevac – Gornji Milanovac. Nemačke trupe su na tom putu dočekane tada u zasedi. Bila je to zajednička zaseda pripadnika NOVJ (partizani) i JVuO (četnici). Tada je poginulo 10 nemačkih vojnika, a 26 je ranjeno.
General Franc Beme naredio je streljanje 100 Srba za jednog ubijenog Nemca i 50 za ranjenog.U skladu sa naredbom generala Bemea, odlučeno je da se s ciljem odmazde strelja 2.300 lica.
Akcija odmazde izvedena je 19. oktobra u okolnim selima Maršić, Ilićevo, Grošnica a 21. oktobra u gradu Kragujevcu, delimično i 20. oktobra.
Nemci su tada uhapsili i odveli na streljanje i đake viših razreda gimnazije, od petog do osmog razreda. Ovaj događaj je srpska spisateljica Desanka Maksimović opevala u svom poznatom ostvarenju “Krvava bajka”.
Bilo je to u nekoj zemlji seljaka na brdovitom Balkanu, umrla je mučeničkom smrću četa đaka u jednom danu…
Desanka Maksimović: Krvava bajka
Bilo je to u nekoj zemlji seljaka
na brdovitom Balkanu,
umrla je mučeničkom smrću
četa đaka
u jednom danu.
Iste su godine
svi bili rođeni,
isto su im tekli školski dani,
na iste svečanosti
zajedno su vođeni,
od istih bolesti svi pelcovani
i svi umrli u istom danu.
Bilo je to u nekoj zemlji seljaka
na brdovitom Balkanu
umrla je junačkom smrću
četa đaka
u istom danu.
A pedeset i pet minuta
pre smrtnog trena
sedela je u đačkoj klupi
četa malena
i iste zadatke teške
rešavala: koliko može
putnik ako ide peške…
i tako redom.
Misli su im bile pune
i po sveskama u školskoj torbi
besmislenih ležalo je bezbroj
petica i dvojki.
Pregršt istih snova
i istih tajni
rodoljubivih i ljubavnih
stiskali su u dnu džepova.
I činilo se svakom
da će dugo
da će vrlo dugo
trčati ispod svoda plava
dok sve zadatke na svetu
ne posvršava.
Bilo je to u nekoj zemlji seljaka
na brdovitom Balkanu
umrla je junačkom smrću
četa đaka
u istom danu.
Dečaka redovi celi
uzeli se za ruke
i sa školskog zadnjeg časa
na streljanje pošli mirno
kao da smrt nije ništa.
Drugova redovi celi
istog časa se uzneli
do večnog boravišta.
Svake godine u Spomen parku u Šumaricama održava se “Veliki školski čas”, manifestacija kojom se podseća na masakr koji se dogodio u tom gradu.
Nije zapravo tačno poznato koliko je ljudi tada uhapšeno, a prema procenama privedeno je između pet i šest hiljada građana, bez ikakve selekcije. Uglavnom su hapšeni muškarci starosti između 16 i 60 godina.
Prema do sada poznatim podacima, ubijeno je 2.796 osoba, od toga 412 u okolnim selima, ostali u Kragujevcu.
Od 2012. godine 21. oktobar, dan masakra u Kragujevcu, u Srbiji se obeležava kao Dan sećanja na srpske žrtve u Drugom svetskom ratu.
nsuzivo.rs
