Srpska pravoslavna crkva danas slavi Svetog Ćirila i Metodija, braću iz Soluna koji su širili pismenost i hrišćanstvo među Slovenima u Velikomoravskoj kneževini i Panoniji.
Odlukom od 2019. godine reč je i o državnom prazniku – Danu slovenske pismenosti.
Ćirilo i Metodije su rođeni u Solunu. Verovatno su bili grčke nacionalnosti ali su, pošto je Solun bio okružen Slovenima, naučili dijalekt lokalnog življa.
Ćirilo je, prema knjizi “Život Ćirila”, bio najmlađi od sedam braće i njegovo kršteno ime je bilo Konstantin. Metodijevo kršteno ime je bilo Mihail, a ime Metodije je dobio kada se zamonašio na planini Uludag, u severozapadnoj Turskoj, podseća Istorijski zabavnik.
Najraniju mladost su proveli u Solunu, koji je u to vreme bio okružen Slovenima. Metodije je postao upravnik jedne arhontije u istočnoj Makedoniji, dok je Ćirilo, koji je odrastao na carskom dvoru, nakon završenih filozofskih i teoloških studija bio postavljen za bibliotekara Aja Sofije u Carigradu i učitelja filozofije na carigradskoj visokoj školi.
Međutim, po nalogu vizantijskog cara Mihaila III i Patrijarha Konstantinopolja Fotijusa, oba brata su 860. otišla kao misionari među tursko-tatarske Hazare u južnoj Rusiji da bi sprečili širenje judaizma. Ova misionarska misija je bila neuspešna, pošto je kasnije hazarski Kagan postavio judaizam kao nacionalnu religiju.
Dve godine nakon misije u Rusiji (860. godine) braća su angažovana za novu misiju među Slovenima. Naime, 862. poslanstvo moravskog kneza Rastislava zatražilo je od cara Mihaila episkopa i sveštenike koji će propovedati na slovenskom jeziku hrišćansku veru.
Zadatak je bio veliki i delikatan. Na području prostrane Rastislavljeve države hrišćanstvo su širili franački sveštenici iz regensburške i pasavske biskupije. Bojeći se njihovog političkog uticaja, Rastislav je u Vizantiji tražio oslonac protiv cara Ludviga Nemačkog, ispod čije se vlasti žestokom borbom istrgao.
Braća su se za ovaj posao ozbiljno spremila – Ćirilo je sastavio prvo slovensko pismo – glagoljicu i na jezik Slovena iz okoline Soluna preveo najnužnije crkvene knjige. Na taj način braća su stvorila prvi slovenski književni jezik i postavili temelje slovenskoj književnosti.
Papa Hadrijan je u slovenskim misionarima video dobre pomagače u borbi protiv osiljenih i neposlušnih franačkih nadbiskupa i njihovog suverena, te ih je svečano primio. U Rimu se Ćirilo razboleo i ubrzo umro. Sahranjen je u Crkvi Svetog Klementa, gde se i danas nalaze njegove mošti.
Metodije je u Moravskoj preveo na slovenski jezik Bibliju. Nakon njegove smrti, u Moravskoj je zabranjena slovenska liturgija, a knez Svetopluk je prognao njegove učenike. Neki od njih su prodati u ropstvo, a neki su uspeli da se sklone na teritoriji Bugarske, Makedonije, Raške i primorske Hrvatske gde su nastavili svoj rad.
Prevodom liturgijskih i biblijskih knjiga, Ćirilo i Metodije su udarili temelje slovenskoj pismenosti. Svojim radom oni su pomagali kulturni napredak Slovena zbog čega su ostali upamćeni kao “slovenski apostoli”. Njihovi učenici Kliment i Naum su sastavili pismo – ćirilicu.
kurir/istorijskizabavnik
