(FOTO)(VIDEO) NOVO NASELJE: Put od njive do modernog naselja za 50.000 žitelja

Pre više od 42 godine krenula je konačno izgradnja naselja Bistrica ili onoga što nam je danas poznato kao Novo naselje, tada je to bila njiva, potpuno odvojena od grada. Tako je ostvaren plan da se ovde gradi, a plan je postojao još 1950ih godina.

Gradnju su pratili mnogi problemi, ali su vredne ruke neimara i domišljatost tadašnjih inženjera izgradile moderno naselje koje će se u narednim decenijama potpuno spojiti sa ostatkom urbanog dela grada.

Novo naselje je prema rečima ljudi i novinara koji su sve pratili od samog početka, građeno na najboljem obradivom zemljištu, međutim rast grada i prosperitet tadašnje države i bio je važniji.

U isto vreme kada je građeno Novo naselje planirana je i gradnja naselja Mišeluk koje je trebalo da bude dom za preko 50.000 ljudi, izgrađena je čitava infrastruktura, međutim do danas sem manjih objekata i nove zgrade RTV-a nije građeno ništa na tom potezu. u Poslednjih par godina ponovo se planira masovna gradnja na ovoj strani grada, a neki investitori već su krenuli u gradnju novih objekata.

Prve zgrade na Novom naselju, niču u Ulici Bate Brkića i to na brojevima od 18-26, te prve višespartnice imaće 8 spartova i biće veoma dugačke, u prizemlju su ostavljeni lokali za zanatlije, trgovce i ugostielje.

Posle manje pauze, početkom 1978. godine nastavlja se izgradnja Novog naselja, prve završene zgrade su osmospratnice kod buduće RK Mladost i zgrade u Bate Brkića.

Prvi problem, podzemne vode

Krajem februara pojavlju se prvi problemi na gradilištima, a to su podzemne vode, što će se i u budućnosti pokazati kao problem na mnogim gradilištima, jer Novi Sad leži na močvarnom tlu.

Problemi su nastali nakon naglog topljenja velike količine snega. U pomoć radnicima stupaju cisterne “Čistoće” koje neprestano crpe vodu. Na nekim mestima dubina vode je i pola metra, pisalo je tada u Dnevniku. Najugroženija je zgrada A-4 gde je voda potopila tek izgrađene temelje i pretvorila ih u bazene.

Nova moderna pijaca

Nijedno naselje nije potpuno bez pijace, pa tako početkom 1978. kreće gradnja nove moderne pijace, ona će imati 139 metalnih tezgi kao i 22 boksa za prodaju Bostana.

Fotoreporter Dnevnika zabeležio je početak radova na objektu koji će kada se završi dobiti ime “Satelitska pijaca”. U Julu se pijaca završava i vremenom će biti proširena i modernizovana i dobiće današnji oblik, novina je da će pijaca imati 4 hidranta za održavanje higijene.

Iako se nalazi u naselju Satelit gradi se zbog novih stambenih blokova, a u međuvremenu Satelit i Bistrica postaće jedna celina.

Radovi napreduju velikom brzinom, novi metod gradnje

Od prvih 25 stambenih zgrada koje se dižu na Novom naselju čak 14 zgrada gradi se po novom sistemu IMV Žeželj, koji se koristio i u izgradnji zgrada na Limanu III i IV.

Očekuje se da zgrade budu useljene u septembru. Reporteri Dnevnika u junu su obišli radove na tri solitera u centralnom delu naselje kod buduće RK Mladost, koja će kasnije biti pretvorena u megamarket.

Osim Novog naselja do kraja godine trebalo bi da se završi i Avijatičarko naselje sa 400 novih stanova, a dugo posle toga, sve do 21. veka kroz ovo naselje će i dalje, tik uz same zgrade prolaziti vozovi.

Nestašica usporila radove 

Zbog nestašice parketa i strujomera radovi su usporeni javljeno je tada iz Neimara, kada su ovi problemi rešeni, radovi su nastavljeni neometano.

Put Bačkopalanačkog odreda postaje centralna ulica Novog naselja.

Put Bačkopalančkog odreda glavna je saobraćajnica u ovom naselju, a tu se najviše i gradi, zgrade niču na desnoj strani ulice i grade se po najnovijim sistemima gradnje, ova ulica kasnije će postati Bulevar, a od 1991. godine dobiće novo ime, Bulevar Jovana Dučića.U to vreme svi tadašnji gradski bulevari dobijaju novo ime o čemu možete čitati u NAŠEM TEKSTU.

Prve zgrade prolaze tehnički pregled i čekaju useljenje

Prva zgrada pred useljenjem je već u novembru 1978. godine, rade se poslednji tehnički prijemi i procesi za dobijanje upotrebne dozvole.

Prva zgrada koja je u planu da dobije nove stanare je zgrada A1-4 sa 54 stana, zgrada će odmah posle tehničkog prijema biti priključena na grejanje, međutim uskoro će uslediti razočarenje za stanare, kada saznaju da će u zgradu moći da se usele tek u martu 1979. godine.

Januar je bio period kada su građevinari išli na odmor, pa je i ova činjenica znatno usporila useljenje. Na gradilištima širom grada vlada kratko zatišje.

Izgradnja nove škole

Krajem 1978. godine kreće na Novom naselju gradnja nove zgrade osnovne škole na čak 7100 kvadrata, arhitekta je Albert Josipović iz zavoda za fizičku kulturu, škola će poneti ime Prva Vojvođanska brigada i nalaziće se u Ulici seljačkih buna.

Prve učenike škola prima u školskoj 1980/1981. godini, a potpuno će biti završena 1981. godine i tada će biti najveća škola u gradu.

Kada se škola završi, iako je najveća, njen kapacitet neće biti dovoljan, pa će deo učenika ići u školu na Satelit.

Privremena toplana na Detelinari

Početkom 1979. godine stiže prvi gas do tek izgrađene privremene toplane na Detelinari.

Nakon ovog omogućeno je da na Novom naselju krenu prve grejne probe pred useljenje, a 19. februara stigla je i prva topla voda u nove zgrade. 24. februara kreće grejanje praznih stanova u Ulici Bate Brkića. Polako se pripremaju i poslovni prostori u prizemlju zgrada, ovo je novina u gradnji u Novom Sadu, koja će u narednom periodu postati normalna. Cena zakupa za trgovce, zanatlije i ugostitelje u početku će biti simbolična. Nakon svih proba, 13. i 14. marta zgrada A1-4 dobija upotrebnu dozvolu.

Prva kolor slika iz aviona pokazuje dimenzije ovog projekta.

15. marta inženjer Desnica iz ZIG-a pravi prvu fotografiju Novog naselja iz vazduha, fotografija pokazuje sve razmere ovog giganstkog projekta.

19. marta, četiri dana nakon što je fotografija napravljena, prvi stanari useliće se u zgrade. Na slici se vidi 7 novih kula sa po 54 stana, a kasnije biće izgrađena i osma koja će skratiti naselje Tozinovac, a fudbalski teren biće pomeren nešto dalje. Uskoro između zgrada kreće gradnja RK Mladost.

Useljenje i uručivanje ključeva pratila televizija Novi Sad

19. marta stanarima zgrade A1-4 uručuju se konačno ključevi, pa tako kreću da useljavaju prve kofere u svoje nove domove.

Torbe i razne sitnice stanari donose svojim automobilima dok se nameštaj donosi kombijima i kamionima. Kada ulice dobiju nazive ova zgrada nalaziće se na broju tri u Ulici Bačkopalanačkog odreda a kasnije na Bulevaru Jovana Dučića.

Druga zgrada A1-3 useljena je nekoliko dana kasnije, nalazi se na broju 7. U tom trenutku u Novom Sadu se gradi oko 5000 stanova, a u narednom periodu planira se gradnja od 7000-8000 stanova na teritoriji grada.

Prvi stanari, porodica Berenji i njihova tragedija.

Prva se u zgrade useljava porodica Berenji, otac Stevan, majka Ljubinka i sinovi devetogodišnji Dejan i i petogodišnji Darko. Stan im je dodelila zajednička služba  Medicnskog fakulteta. Njihovo useljenje snima TV Novi Sad, a tu su i novinari iz raznih listova.

Porodicu Berenji 2001. godine pogodila je tragedija, kada im je sin Darko posle kraće bolesti preminuo na letovanju u Grčkoj, njegov brat Dejan i njegova porodica danas žive u velikoj kući u Temerinskoj, zajedno sa Stevanom i Ljubinkom. Stan su prodali 2010. godine.

Banka, pošta, cvećara. Bez prodavnice, autobuske linije i ulične rasvete

Useljenja se nastavlaju tokom aprila kada se useljava objekat A2-2 sa 126 stanova u Ulici Bate Brkića, u objekat A1-1 useljava se novosaska banka, a u A1-2 pošta i cvećara. Još uvek nema kompletne ulične rasvete, prodavnice i autobuskog prevoza.

Ostavljeno je dovoljno mesta koje će biti popunjeno do kraja 1980-ih i tokom 1990-ih godina. Novo naselje tada broji manje od hiljadu stanovika. Danas ovde živi gotovo 50.000 ljudi.

Prva privremena autobuska linija i prva prodavnica

6. avgusta 1979. godine uvodi se prva privremena autobuska linija i to samo u špicevima od 5 do 8:50 i od 12:33 do 16:18 sati. Polasci su na 15 minuta.

Na slici se vidi potpuno novi Volvo namenjen za tu liniju. Kako se broj stanovnika bude povećavao rašće i broj autobusa i linija na Novom naselju. Prva linija ima istu trasu kao današnja linija broj 2.

13. avgusta naselje dobija i svoju prvu prodavnicu u pitanju je kiosk “Centroslavije” koji je snadbeven osnovnim namirnicama.

Smešten je između zgrada A1-3 i A1-4, prodavnica ima 15 kvadrata. Nakon ovoga uskoro je svoj obejakt otvorilo i preduzeće “Podunavlje” iz Beočina.

Novi problemi za stanare

Nisu sve zgrade još završene, oko stanova nalaze se gradilišta i neuređene poljane, pa su stanovnici novog dela grada u oktobru 1979. godine, naišli na nove probleme.

Naime u većini stanova i oko samih zgrada pojavili su se miševi i druge štetočine. Miševi nalaze razne načine da se sklone od jake zime i beže u tople stanove, napadajući džakove sa brašnom i šećerom. Mesna zajednica koja je tek osnovana savetuje građane da se sami snalaze. U isto vreme radovi na školi napredju veoma brzo i škola je sada pod krovom

Nastavak useljenja usporava nestašica parketa za stanove

Od ukupno osam kula u Ulici Bačkopalanačkog odreda useljeno je 6, ostale dve još čekaju stanare.

Glavni problem je nestašica parketa i drugih materijala. U to vreme Jugoslavija se borila sa nestašicom mnogih osnovni potrepština.

Deteržent i kafa su najviše falile, a do kraja oktobra i one stižu u prodavnice širom države. Pokrajinska i državna vlast svaljuju krivicu sa jednih na druge, a količine svih roba su ograničene.

Ubrzo će Novo naselje po odluci gradskih otaca postati središte nove gradske opštine Podunavlje.

Nova robna kuća i novi problemi

tokom 1980. i 1981. između kula na Novom naselju kreće gradnja Stoteksove robne kuće, koja će kasnije dobiti ime Mladost.

Izgradnja robne kuće teče veoma brzo, a kada se završi imaće dva sprata. Urbanisti su “uglavili” robnu kuću između dve zgrade i tako je 18 stanova ostalo bez prozora, a veliki broj lokala bez pristupa. Zakupci su se bunili pa im je zakupnina lokala spuštena na minimalnu simboličnu cenu.

Nestašica, gradnja usporena zbog krize

Zbog nestašica koje pogađaju državu, 1981. godine neki delovi grada ove sezone mogle bi ostati bez grejanja.

Novac za izgradnju toplane “Zapad” na Novom naselju nisu još obezbeđene, a ovo naselje sada broji već 15.000 stanovnika, pa zbog toga privremena kotlarnica neće biti preseljena  u Petrovaradin.

Zbog nedostatka novca u gradu i državi dovedena je u pitanje gradnja blokovske mreže za treću etapu stanova na Novom naselju.

Tadašnji direktor toplane Roman Martinovski umiruje žitelje Novog naselja i govori im da su novi gorionici kupljeni u Zagrebu i da stižu do početka grejne sezone. Ovo se kasnije pokazalo kao lažno obećanje, pa se naselje i ove sezone grejalo na privremene portabl gorionike.

Pored grejanja u većem delu države je i nestašica struje, pa se ograničava upotreba erkondišna i TV programa.

Pred kraj godine III etapa zgrada završava se uprkos krizi koja vlada u državi. To su zgrade započete još 1979. godine, a nalaze se na tadašnjem Bulevaru radničke samouprave, kasnije Bulevar vojvode Stepe.

Stanovnici Novog naselja još uvek se navikvaju na modernizaciju, tik uz same zgrade, neki još uvek obrađuju svoje njive.

Novi dom zdravlja i toplovod

1985. godine bliže se kraju radovi na izgradnji novog doma zdravlja na Novom naselju, građen je sredstvima samodoprinosa.

Radovi su pri kraju, a ostalo je još da se urade prilazni putevi i plato ispred zgrade, biće useljen u maju 1986. godine, zgrada ima sličan izgled kao zgrada DZ na Limanu 4.

U januaru 1986. godine kreće gradnja i toplifikacija dela Novog naselja i Satelita, gradi se nadzemni toplovod, a cevi će ovako ostati sve do 21. veka, kada će biti ukopane ispod zemlje.

Posle pauze kreće gradnja

Posle skoro 4 godine, 1986. godine kreće gradnja novih zgrada na Novom naselju, a očekuje se da one budu brzo završene, već 1987. godine.

Zgrade se grade po istsemu IMS, i ponovo ih gradi preduzeće Neimar. Istovremeno radi se na opremanju doma zdravlja.

Gradnja se nastavila i tokom 1990-ih godina, a pred kraj te decnije, biće useljene i zgrade u kojima će pretežno živeti radnici NIS-a. One se nalaze na Bulevaru Slobodana Jovanovića i u Ulici Vladike Ćirića.

Početkom devete decenije dvadesetog veka, mnoge zgrade na Novom naselju i Limanu počele su da krase satelitske antene, u narednim godinama, satelitski program biće zamenjen kablovskim. Stanovnici sada imaju priliku da gledaju strane TV kanale poput BBC-a, CNN-a i drugih.

Naselje ŠONSI

Početkom 1989. godine između Bulevara vojvode Stepe, Bulevara Slobodana Jovanovića i Tozinog sokaka, kreće gradnja 280 stanova.

U stanove će se prvo useliti učensnici šahovske olimpijada, a kada se olimpijada zakazana za novembar 1990 završi, u zgradu će se useliti novi stanari. Naselje će kasnije dobiti ime ŠONSI po popularnom nazivu za ovo takmičenje.

U isto vreme gradiće se i apart hotel na Limanu 1, koji će kasnije postati asistenstski dom.

Gradnja hrama

U vreme komunističe vlasti, nije u planu bilo mesta za Crkvu na Novom naselju, međutim posle pada komunizma, posle rata 1990-ih, u plan dolazi i gradnja Hrama. Hram će biti posvečen Svetom Savi, a temelje će 1996. godine udariti preduzeće “Budućnost”, ovo preduzeće kasnije će podići i prve zidove.

Otac Milić je tada izjavio, “Neka je Bog uz “Budućnost” njegovo rukovodstvo i radnike, jer nam za te radove nisu tražili, niti naplatili ni jedan dinar”.

Hram je dug 36 metara, širok je 25 i visok 36 metara. Projektovao ga je arhitekta Vlastimir Matić, građen je u neovizantijskom stilu, a kao uzor korišćen je Hram Svetog Save na Vračaru.

Gradnja Hrama će uz donacije biti nastavljena sve do danas

Novo naselje danas

Novo naselje danas je deo Novog Sada u kom živi oko 50.000 stanovnika, kada mu danas prilazite ne možete da zamislite da je nekada bio odvojen od grada njivama i livadama.

Pored Detelinare i Limana jedan je od najgušće naseljenih delova grada.  Ova tri naselja zajedno broje preko 150.000 stanovnika, a prema nekim izvorima taj broj bi mogao biti i veći. Bivša opština podunavlje danas bi brojala preko 100.000 stanovnika. Danas zajedno sa Satelitom novo naselje ima 2 osnovne škole, 5 obdaništa i specijalnu školu SOŠO Dr. Milan Petrović.

Centralna ulica naselja je i dalje Bulevar Jovana Dučića koji to ime nosi od 1991. godine, na njemu se nalaze brojne prodavnice i drugi lokali.

Sredinom ove godine otvoren je novi deo Bulevara Bate Brkića koji u budućnosti treba da ide kroz Telep sve do Dunava. 2020. godine u planu je završetak novog dela Bulevara Jovana Dučića prema Veterniku, upravo na tom delu gradiće se stambeni kompleksi u budućnosti.

Gradnja posle 2000. godine.

Posle krize koja je pogodila državu krajem 1990-ih, gradnja na Novom naselju je stala, u međuvremenu na pragu 21. veka došlo je do velikih političkih promena, pa će u narednim decenijama polako nestajati društvena preduzeća poput Neimara, a njihova mesta zauzeće privatni građevinski investitori.

Šarengrad

U to vreme prvo se gradilo naselje Šarengrad oko Ulica Momčila Tapavice, Mileve Marić, Bulevara Kneza Miloša i Veterničke rampe, gradnja je krenula još sredinom devedesetih, a prve zgrade useljene su 1995. godine, u isto vreme kada su se gradile NIS-ove zgrade kod Hrama.

Sunčana strana

Država će nastaviti da gradi stanove na Novom naselju u kvartu zvanom “Sunčana strana”, to će većinom biti stanovi za pripadnike službi bezbednosti.

Ove godine krenula su da se grade dva velika kompleksa zgrada iste namene, a u planu su i novi blokovi, koji će se prostirati sve do Bulevara Evrope, pa će tako Novo naselje ponovo postati veliko gradilište. Gradiće se na mestu bivše kasarne Jugovićevo.

Novi Bulevari, Lidl, privredna zona

Prema najnovijem urbanističkom planu, planirani su i novi društveni objekti, nova policijska stanica, modernizacija pijace, gradnja tržnog centra kao i podizanje spratnosti na centralnim lokacijama.

Trenutno se na potezu oko Bulevara Evrope između Novog naselja i Detelinare gradi najveći park u gradu. Prošle godine prvi objekat nemačkog Lidla izgrađen je na Novom naselju, a deo oko Bulevara Vojvode stepe pretvoren je u svojevrsnu privrednu zonu.

Nakon izmeštanja stare uprave JKP Zelenila i njihovog rasadnika, placevi sada su spremni za izgradnju velikih stambenih blokova između Bulevara Jovana Dučića, Bulevara kneza Miloša i Futoškog puta. Pored stambeno poslovnih zgrada, ovde bi trebalo po planovima da se izgradi još jedan Lidl objekat.

INO Bačka kompleksi

Iako je dugo Novo naselje bilo jedna velika siva spavaonica, stvari se menjaju poslednjih godina, pa je sve više investitora zainteresovano za gradnju na placevima koji su dobijeni gradnjom novih bulevara.

Tako je preduzeće INO Bačka prethodne 3 godine izgradilo velike stambene blokove, a u planu imaju i nastavak radova. Gradilo se novom metodom pa su zgrade građene velikom brzinom od već unapred pripremljenih fabrikovanih elemenata.

Autor: nsuzivo.rs

Izvor/Foto: Vladimir Vrgović, Novi Sad 1970-1990