Odluka o prisajedinjenju Srema matici Srbiji doneta je 24. novembra 1918. godine čime je ostvaren vekovni san tamošnjih Srba.
Bio je to jedan od prvih krupnih rezultata velike pobede Srba posle proboja Solunskog fronta sredinom septembra i munjevitog oslobađanja prostora ondašnje Kraljevine Srbije, što je krunisano oslobođenjem Beograda 1. novembra.
Na Velikom narodnom zboru Sremaca u Rumi, održanom 24. novembra 1918. doneta je neodložna odluka o pripajanju Srema Kraljevini Srbiji.
U Rumi je tog dana održan Veliki narodni zbor, kojem su prisustvovali izaslanici svih delova Srema, kako je prethodno dogovoreno, njih približno 700. Težilo se da postoji potpuna zastupljenost svih krajeva Srema.
Otuda, nisu bili prisutni jedino predstavnici dela zapadnog Srema, odnosno krajeva u kojima je preovlađivao element opredeljen za lojalnost dotadašnjoj Austrougarskoj.
Istaknutu ulogu tokom pripreme i održavanja Velikog narodnog zbora Sremaca u Rumi imao je Žarko Miladinović, ugledni advokat i poznati nacionalni radnik.
Počev od godine 1893. u Rumi je vodio advokatsku kancelariju, a uređivao je takođe glasilo “Srpska samozakonija”. U zaglavlju tog mesečnika nalazio se podnaslov “List za srpske narodne avtonomne stvari”.
Za većinu Srba sa prostora Vojvodine, u to vreme, glavni cilj je bio sticanje, odnosno povratak autonomne srpske teritorijalne jedinice, kako je proklamovano na Majskoj skupštini u Sremskim Karlovcima 1848. Pošto je mađarska buna ugušena bečki dvor je zaista 1849. ustrojio teritorijalnu jedinicu Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat, kao posebnu krunsku zemlju, što je na žalost potrajalo samo do 1861. Srbi su uostalom još od kraja 17. veka imali privilegovan status koji ima je darovao bečki dvor, što je, doduše, često narušavano.
Prilike su se, međutim, promenile kada je počeo proces raspada Austrougarske, kao posledica poraza u Prvom svetskom ratu, odnosno sklopa međunarodnih okolnosti.
U jesen te 1918. za Srbe, pa i Bunjevce, nije bilo dileme da je put Vojvodine prisajedinjenje Kraljevini Srbiji.
Delegati koje je Žarko Miladinović uputio, odnosno Narodni odbor čiji je bio prvak, molili su u Šapcu da srpska vojska najbrže moguće pređe u Srem. Raša Krnić, srpski rodoljub, inače konjički, ulanski oficir, 4. novembra zahtevao je u Šapcu, u komandi Drinske divizije, da srpske trupe što pre pređu u Srem.
Potom, na Velikom narodnom zboru u Rumi, 24. novembra 1918. zahtevano je neodložno ujedinjenje, odnosno stvaranje zajedničke države Srba, Hrvata i Slovenaca pod skiptrom kraljevskog doma Karađorđević, a pre svega, doneta je odluka o bezuslovnom prisajedinjenju Srema Kraljevini Srbiji.
Sa Zbora je upućena sugestija Narodnom veću iz Zagreba da se što pre realizuje ujedinjenje odnosno obrazovanje zajedničke uprave sa središtem u Beogradu.
Naglašeno je, međutim, da je stanovište naroda Srema da ih na predstojećoj Mirovnoj konferenciji može zastupati isključivo Vlada Kraljevine Srbije.
Sutradan, delegacija Velikog narodnog zbora održanog u Rumi predala je u Novom Sadu zaključke, Rezoluciju prvacima Velike narodne skupštine Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena Banata, Bačke i Baranje, koja će progasiti prisajedinjenje Kraljevini Srbiji.
Sazivanje i odluke Velikog narodnog zbora u Rumi bile su kruna velikih pobeda srpske vojske koje su, pored drugih uzroka, dovele do raspada Dvojne monarhije, a čime je omogućeno ujedinjenje 1918. godine.
Pošto je srpska vojska 15. septembra 1918. probila Solunski front, zaputivši se velikom brzinom u oslobađanje otadžbine, usledila je, 29. istog meseca, kapitulacija Bugarske. Ferdinand, vladar te zemlje abdicirao je zatim.
Srbi i Francuzi porazili su ubrzo potom nemačke trupe kod Niša (11. nemačka armija). Pokušaj stvaranja nemačko austrijske linije severnije na potezu Knjaževac Kruševac Kraljevo, takođe je bio bezuspešan. Pošto je 26. oktobra oslobođen Kragujevac otpor Nemaca u Srbiji je zapravo prestao. Beograd je oslobođen 1. novembra.
Austrougarska je kapitulirala već 3. novembra. U opštem haosu koji je vladao na prostorima dotadašnje države Habzburga, oglasio se niz nacionalnih pokreta za osamostaljenje.
Počev od Čeha, koji su i inače imali jak nacionalni pokret sa znatnim međunarodnim uticajem. Njima su se pridružili i Slovaci. Slične tendencije bile su vidne kod Italijana, Rumuna, Poljaka koji su iako lojalni Beču sada stvarali sopstvenu državu, pa delom i među Mađarima. Čak je i među austrijskim Nemcima postojala ideja odstranjivanja Habzburga i ujedinjenja Nemaca.
Među Srbima dileme nije bilo, u skladu sa proklamovanim ratnim ciljevima Srbije, i vekovnom težnjama Srba iz neoslobođenih krajeva odmah se pristupilo ujedinjenju. Prethodno, Srbi na prostoru Srema, Banata, Bačke, ističu srpska znamenja, slike kralja Petra, srpske zastave, razoružava se aparat Austrougarske, organizuje se prihvat srpskih vojnika koji se vraćaju iz zatočeništva, poziva se srpska vojska.
Srpske trupe, tokom ranog popodneva 3. novembra, prelaze u Banat. Naredba je bila zaposedanje prostora do linije Bela Crkva Vršac Temišvar.
Iz Šapca, 4. novembra, srpske trupe prelaze u Srem, ulaze u Klenak, potom u Sremsku Mitrovicu. Srpska vojska je Zemun oslobodila 5. novembra, čemu su takođe prethodile molbe građana Zemuna.
Komanda Prve srpske armije prebacuje potom izviđačka odeljenja put Rume, Mitrovice, Inđije. U Mitrovici ih dočekuje srpska prethodnica pristigla iz Šapca.
U Rumi je već postojala organizovana srpska vlast na čijem čelu se nalazio dr Žarko Miladinović. U toj varoši je oformljena Srpska garda, koja je obezbeđivala red i mir.
Austrijanci i Nemci najvećim delom su napustili Srem tokom 5. novembra. Tokom 7. novembra srpske trupe zaposedaju Surčin, Bečmen, Jakovo, Dobanovce, Jarak, Mitrovicu, Buđanovce, Rumu, Vrdnik, Irig, Inđiju, kreću se put Vukovara.
Prema naredbi zapovednika Prve srpske armije, od 8. novembra, Drinska divizija je određena za zaposedanja Srema, i dalje akcije put Slavonije, sa neposrednom obavezom da se posedne prostor do linije Pečuj, Osek, Bosanski Brod.
Dolazak srpskih trupa Srbi su svuda propratili nezapamćenim oduševljenjem, slavlje i gošćenje trajalo je danima. U tom smislu boravak u bogatoj Vojvodini, ispostavio se kao iznenađenje za navopridošle srpske trupe.
Konjički eskadron Dunavske divizije 9. novembra se iz Sremskih Karlovaca zaputio u Petrovaradin. U toj varošici se zbog postojanja garnizona u Petrovardinskoj tvrđavi, očekivao mogući otpor, što se nije dogodilo. Iz Petrovaradina, ta formacija pod komandom majora Bugarskog, 9. novembra oslobađa Novi Sad.
Prvu odluka o prisajedinjenju Srbiji, u svim novooslobođenim krajevima te 1918. godine, doneli su Sremci, na Velikom narodnom zboru u Rumi.
Po stvaranju Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, 1. decembra 1918. Žarko Miladinović bio je narodni poslanik, izvesno vreme i ministar. Testamentarno je svu imovinu darovao voljenoj Rumi.
Srem je prethodno, vekovima, bio središte velikog srpskog nacionalnog pokreta, buđenja, otuda i niza važnih institucija Srba, crkvenih, sa više desetina manastira i Mitropolijom u Karlovcima, nacionalnih, prosvetnih, poput niza čitaonica, bogoslovske škole, Karlovačke gimnazije.
Još u vreme Karađorđeve bune 1804. glavni izvor snabdevanja ustanika oružjem, municijim, dobrovoljcima, bio je Srem. Ubedljivo najveći procenat dobrovoljaca u srpskoj vojsci tokom Prvog svetskog rata sa prostora Austrougarske dolazio je iz Srema, kao prilikom odbrane Beograda 1915. godine.
Izvor: Tanjug
