Nikolaj Velimirović bio je jedan od najuticajnijih srpskih intelektualaca svog vremena
Srpska pravoslavna crkva i njeni vernici danas slave Svetog Nikolaja Žičkog i Ohridskog, a za dan obeležavanja uzet je datum prenosa njegovih moštiju iz Libertvila (SAD) u Lelić.
Sveti Nikolaj Velimirović rođen je 23. decembra 1880. godine po julijanskom kalendaru, odnosno 4. januara 1881. godine po gregorijanskom, u selu Lelić, koje se nalazi blizu Valjeva. Njegovo obrazovanje počelo je u manastiru Ćelije, a zatim je nastavio u Valjevskoj gimnaziji.
Zbog svoje izvanredne pameti i talenta, izabran je od strane Crkve da otputuje na daljnje školovanje u inostranstvo, konkretno u Evropu, gde je odluka pala na studije na starokatoličkom fakultetu u Bernu. Tokom svojih studija, proputovao je Nemačku, Englesku, Švajcarsku i kasnije Rusiju.
Nakon završetka Prvog svetskog rata, dok je bio u Engleskoj, 1919. godine izabran je za episkopa žičkog, a krajem 1920. premešten je u Ohridsku eparhiju. U tom periodu bio je angažovan u različitim crkvenim i narodnim misijama, putovao je u Atinu, Carigrad, Svetu goru, Englesku i Ameriku, prenosivši svoje znanje i veru širom sveta.
Nikolaj Velimirović bio je jedan od najuticajnijih srpskih intelektualaca svog vremena. Njegova dela, koja obuhvataju istoriju, filozofiju, teologiju i politiku, bila su izuzetno uticajna. Neka od njegovih najpoznatijih dela uključuju “Misli o životu i smrti”, “Besede pod Gorom”, “Duhovne pouke” i “Žitija svetih”.
Njegova sposobnost da prenese poruku kroz pisanu reč omogućila mu je da postane poznat i izvan granica Srbije, sa prevodima njegovih knjiga na više jezika.
Osim književnog rada, Velimirović je svojim oratorskim umećem bio nazivan “Novim Zlatoustim”. Aktivno se angažovao na promovisanju hrišćanske vere i tradicije, ali i na političkom planu, često se usprotivivši režimu i protivnicima Crkve.
Godine 1944. bio je zatvoren od strane nacista zbog svoje antifašističke delatnosti, a kasnije nije mogao da se vrati u Srbiju ni nakon rata zbog svojih kritika na račun novoformiranih komunističkih vlasti. Iz Amerike, gde je emigrirao 1946. godine, nikada se nije vratio u domovinu, a umro je u Americi. Njegove mošti su 1956. godine prenete u manastir Svetog Save u Libertvilu, gde je sahranjen.
Godine 1991. mošti Svetog Nikolaja Velimirovića uspešno su prenete iz Libertivila nazad u njegov rodni Lelić. Danas su te mošti izložene u hramu manastira Lelić, koji je njegova zadužbina i mesto gde vernici mogu da odaju počast ovom velikom svetitelju.
Sveti Nikolaj Velimirović je kanonizovan u maju 2003. godine na prolećnom zasedanju Svetog arhijerejskog sabora i danas se smatra jednim od najvećih srpskih intelektualaca i najuticajnijih pravoslavnih teologa 20. veka. Njegovo nasleđe živi kroz učenja, dela i uticaj koji je imao na generacije vernika i intelektualaca, čineći ga trajnom figurom u srpskoj kulturi i pravoslavlju.
