Holivudska legenda Klint Istvud objavio je da se sa 92 godine povlači iz filmske industrije. Jedan od najvećih glumaca 20. i 21. veka, pre 60 godina, kao zvezda u usponu šetao je ulicama Novog Sada, i fotografisao se ne Novosadskom keju, u blizni spomenika “Porodica”. Veliki holivudski zavodnik tada je prošao potpuno nezapažen. Njegova filmska slava doći će znatno kasnije.
Svega dvadesetak kilometara od Novog Sada, Klint Istvud je snimao čuveni film “Kelijevi heroji” u kom su pored njega briljirali Teli Savalas i Donald Saderland. Film je sniman u Vrdniku gde je na početku 20. veka postojala cela industrijska civilizacija.
USPON I PROPAST
To je bio grad fenomen sa iskustvom od preko 160 godina rudarskog života u sremskom mikrokosmosu. Rudarski Vrdnik, bio je jedinstveno “ostrvo Evropa” na Fruškog gori.
Nakon ukidanja rudnika u Vrdniku su porušeni ili devastirani brojni spomenici industrijskog nasleđa. Napušteni objekti bili su primamljivi za holivudske producente. I Holivud je 1969. godine došao na Frušku goru.
Sve detalje o usponu i propasti rudarskog Vrdnika opisao je novinar Željko Marković u knjizi “Vrdnik međunarodna priča”.
OBEĆANA RUDARSKA ZEMLJA
Kopanje počelo 1804, a već 1813. godine država je ušla u posao eksploatacije. Ugljenokop je radio sporadično, sve do polovine 19. veka. A onda sedamdesetih godina 19. veka u vrdničke rudnike stiže 100 rudara iz Slovenije i Austrije i Vrdnik postaje obećana zemlja za radnike iz cele Evrope.
Tada je sagrađana Stara i Severna kolonija, gde su naseljene rudarske porodice, mahom Slovenci, Hrvati i Mađari. Pravi preporod Vrdnika nastaje od 1907. godine, kada rudnik kupuje Mađarsko ministarstvo finansija, koje dreši kesu, otvara najdublji i najsavremeniji rudnik uglja na Balkanu Južno okno. A iznad hotela “Termal”, izgrađuje naselja Novu koloniju i takozvani Gospodski red, zatim podiže Dom rudara “Kasinu”, proširuje Staru koloniju, gradi železničku stanicu i podiže termoelektranu 1911. godine; tada počinje i elektrifikacija rudnika i Vrdnika. Rudnik je zatvoren 1968. godine, političkom odlukom, premda uglja u vrdničkom basenu ima za najmanje još trideset godina eksploatacije.
RADNIČKE KOLONIJE KAO KULISE
Krajem šezdesetih godina rudnik uglja zatvoren. Napuštene kolonije postale su savršene kulise. Čuvena holivudska ratna komedija “Kelijevi heroji” (Kelly’s Heroes), reditelja Brajana Hatona, snimljena je u koprodukcijski Metro-Goldwyn-Mayera i Avala filma. U jednoj sceni Donald Saderland, nalazi se na jednom od američkih tenkova koji napadaju Nemce koji pod tenkovskom vatrom padaju kao snoplje. Scena je snimljena 1969. godine na separaciji vrdničkog rudnika, koju su godinu dana ranije zatvorili, a nemačke vojnike i pružne radnike statiraju dojučerašnji vrdnički rudari. Postrojenje separacije, koje gađaju američki tenkovi, stvarno je razoreno za potrebe ove scene, pošto su Vrdničani separaciju najstarijeg rudnika uglja u Srbiji i jednog od najstarijih evropskih ugljenokopa budzašto prodali filmadžijama. Tako je Holivud na bizaran način stavio tačku na 160 godina stari vrdnički rudnik uglja!
nsuzivo.rs
Sjajan tekst koji treba sa stoji na ulazu u Vrdnik, bukvalno.